Αλκυονίδες μέρες: Ο μύθος, η αλκυόνα και η πραγματικότητα

Κάθε χρόνο γίνεται αναφορά για τις αλκυονίδες ημέρες μέσα στην καρδιά του χειμώνα. Για αυτές τις μέρες υπάρχει ένας αρχαίος μύθος, αλλά τελικά τι γίνεται πραγματικά;

Οι “Αλκυονίδες μέρες” ονομάστηκαν έτσι από τον Αριστοτέλη. Είναι οι μέρες όπου κάνει  διάλειμμα ο χειμώνας, σταματάει η κακοκαιρία, αραιώνουν τα σύννεφα, κοπάζουν οι  άνεμοι και βγαίνει ζεστός ο ήλιος.

Αυτό το καιρικό φαινόμενο παρατηρείται σχεδόν κάθε χρόνο στη χώρα μας, κυρίως από τα μέσα έως τα τέλη Ιανουαρίου. Τότε, όσο άσχημος και εάν είναι ο καιρός, αρχίζει μια περίοδος ηλιοφάνειας και νηνεμίας.

Ο μύθος της Αλκυόνης

Η Αλκυόνη ήταν κόρη της Ενάρετης και του θεού των ανέμων Αιόλου. Έπειτα από εντολή του Δια, ο Αίολος κρατούσε τους ανέμους καλά κλεισμένους μέσα στον ασκό του. Η κόρη του Αλκυνόη ήταν μια πανέμορφη κοπέλα, που  παντρεύτηκε τον νεαρό βασιλιά Κύηκα. Ζούσαν στην πόλη Τραχίδα δίπλα στη θάλασσα. Ο έρωτάς τους ήταν μεγάλος και ένιωθαν απέραντα ευτυχισμένοι. Η μέθη των αισθημάτων τους όμως τους έκαναν να νοιώθουν τόσο δυνατοί που πίστευαν πως ήταν θεοί. Έφτασαν στο σημείο να αποκαλούν χαϊδευτικά ο ένας τον άλλον «Δία» και «Ήρα» και οι θεοί θύμωσαν.

Ο Δίας εξοργίστηκε και θέλησε να τους τιμωρήσει για την ασέβεια τους. Καθώς  Κύηκας λάτρευε την θάλασσα του άρεσε να ψαρεύει στα ανοιχτά της Τραχίδας. Μια μέρα ήθελε πάλι να βγει με την βάρκα του για να ψαρέψει. Η Αλκυόνη τον παρακάλεσε να αφήσει μια φορά την συνήθεια του και να μείνει μαζί της. Εκείνος όμως δεν την άκουσε και έφυγε για να ψαρέψει. Ο Δίας βρήκε την ευκαιρία να τον τιμωρήσει και έστειλε μια τεράστια καταιγίδα. Έριξε στη βάρκα του κεραυνό και την  διέλυσε. Ο Κήυκας πάλεψε με τα τεράστια κύματα, αλλά τελικά χάθηκε μέσα στο πέλαγος.

Οι ώρες περνούσαν και η Αλκυόνη τρελαμένη από την αγωνία της έκανε ότι μπορούσε για να τον αναζητήσει. Δεν γνώριζε τι απέγινε ο αγαπημένος της και έψαχνε απεγνωσμένα να τον βρει. Έψαχνε μέρες σε κάθε παραλία και σε κάθε βράχο κλαίγοντας σπαρακτικά.

Οι άλλοι θεοί την συμπόνεσαν και έστειλαν στον ύπνο της τον Μορφέα για να της πει  την αλήθεια μέσα από ένα όνειρο. Όταν η Αλκυόνη είδε τον χαμό του αγαπημένου της έσπασε η καρδιά της και ήταν απαρηγόρητη. Πήγε σε έναν βράχο στην ακροθαλασσιά και θέλοντας να πάει να τον βρει στον κάτω κόσμο έπεσε στην μανιασμένη θάλασσα.

Οι υπόλοιποι θεοί τη λυπήθηκαν και θέλησαν πάλι να δείξουν τη συμπόνια τους. Την έσωσαν από τα κύματα και την άφησαν επάνω σε έναν βράχο. Την έκαναν να ξεχάσει τον πόνο και της εμφύτευσαν την ελπίδα ότι ο αγαπημένος της ζει και θα γυρίσει. Την μεταμόρφωσαν όμως σε πανέμορφο θαλασσοπούλι, για να πετάει επάνω από τις ακρογιαλιές συνεχίζοντας να τον αναζητά.

Η αλκυόνη όμως, έπειτα από αυτή την εξέλιξη έπρεπε να γεννήσει τα αυγά της επάνω στον βράχο. Για να τα προστατέψει από το κρύο και τα κύματα, άρχισε να φτιάχνει την φωλιά της μέσα στην σχισμή του βράχου. Αλλά δυστυχώς αυτό δεν ήταν αρκετό  μέσα στην καρδιά του χειμώνα και τα μανιασμένα κύματα. Η παγωνιά του  Ιανουαρίου και τα μεγάλα κύματα κατέστρεψαν την φωλιά της και έσπασαν τα αυγά της.

Το κλάμα της αλκυόνης για τον χαμό των παιδιών της ήταν σπαραχτικό και έφτασε  μέχρι τον Δία. Τότε ο θεός τη λυπήθηκε και διέταξε τον Αίολο να μαζέψει τους  ανέμους και να τους κάνει να κοπάσουν. Είπε στον Ποσειδώνα να ηρεμίσει την θάλασσα και έκανε τον ήλιο να λάμπει. Για να μπορέσει να φέρει τα παιδιά της στον κόσμο, διέταξε αυτό να γίνεται για πάντα. Για δεκαπέντε μέρες, μέσα στην καρδιά του χειμώνα η κακοκαιρία κοπάζει και ο ήλιος λάμπει. Έτσι, η αλκυόνη μπορεί να  γεννάει και να κλωσάει τα αυγά της με ασφάλεια για πάντα.

Το πουλί αλκυόνα

Η αλκυόνα είναι ένα αποδημητικό θαλάσσιο πουλί γνωστό και ως ψαροπούλι, θαλασσοπούλι ή  μπιρμπίλι της θάλασσας. Έχει μέτριο μέγεθος και φτάνει τα 18 εκατοστά σε μήκος. Το κεφάλι της είναι δυσανάλογα μεγάλο, σε σχέση με το σώμα της, με ισχυρό οξύ ράμφος στην άκρη. Αντίθετα προς το κακόσχημο μέγεθός της το φτέρωμά της παρουσιάζει ποικιλία χρωμάτων που σπάνια απαντάται σε άλλα πτηνά.

Η αλκυόνη ή αλκυόνα είναι κοσμοπολίτικο πουλί και κατά την αποδημία μπορεί να διανύσει περισσότερα από 3.000 χιλιόμετρα. Έχει τεράστια γεωγραφική εξάπλωση και ξεκινάμε να τη συναντούμε από την Ιρλανδία και κατά μήκος της Ευρώπης. Υπάρχει στη Νότιο Αφρική, στην Ασία και ακόμη στα Νησιά του Σολομώντος στην Αυστραλία. Το κοινό είδος ξεχειμωνιάζει στον τόπο μας, αλλά όχι σε μεγάλους αριθμούς.

Η αλκυόνη φτάνει στην Ελλάδα περίπου στα τέλη του καλοκαιριού και τις αρχές φθινοπώρου. Ξεκινά το ταξίδι της αποδήμησης της περίπου στα τέλη Μαρτίου. Κατοικεί σε όχθες ποταμών, λιμνών ή σε βραχώδεις ακτές των θαλασσών. Όπως στο μύθο, η αλκυόνη γεννά τα αυγά τηε (5 – 9) στην καρδιά  του χειμώνα μας, τον μήνα Ιανουάριο.

Τρέφεται με μικρά ψάρια, μικρά οστρακόδερμα και υδρόβια έντομα. Πρόκειται για ένα πουλί με πανέμορφα φανταχτερά χρώματα. Η κοινή αλκυόνη, ο κήρυλος και η σμυρνοαλκυόνα είναι από τα είδη που κατασκευάζουν λαγούμια σε λασπώδεις όχθες πάνω από το νερό για να φτιάξουν την φωλιά τους.

Ο μύθος της αλκυόνης είναι μια από τις πιο θαυμαστές ιστορίες και οι αλκυονίδες ημέρες μεταφορικά μας περνούν το μήνυμα της αισιοδοξίας. Ακόμα και μέσα στον κρύο χειμώνα, θα υπάρξουν ελπιδοφόρες στιγμές. Αυτές ακόμη και εάν «πέσουμε» καταφέρουν να μας δώσουν όση δύναμη χρειαζόμαστε. Έτσι θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες της ζωής μέχρι να ξανάρθει η άνοιξη.

Τι λένε οι μετεωρολόγοι για τις αλκυονίδες μέρες;

Η μετεωρολογική πραγματικότητα  

Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει ακριβής επιστημονικός ορισμός των αλκυονίδων ημερών. Συχνά ο όρος χρησιμοποιείται υποκειμενικά και καταχρηστικά από τους προγνώστες-μετεωρολόγους.

Υπάρχουν γενικότερα διαδοχικές ημέρες με ηλιοφάνεια, ασθενείς ανέμους και υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες μεταξύ Δεκεμβρίου και Φεβρουαρίου. Αυτές έχει επικρατήσει να ονομάζονται “Αλκυονίδες Ημέρες” από την αρχαιότητα.

Η περίοδος αυτή της καλοκαιρίας εκτός από τον μύθο της Αλκυόνης και του Κύηκα, ίσως ονομάστηκε έτσι και για άλλους δύο λόγους.

1) Γιατί το πουλί αλκυόνη γεννά τα αυγά του σε βραχώδεις περιοχές κοντά σε νερό κατά τη διάρκεια ήπιων καιρικών συνθηκών.

2) Γιατί τις ξάστερες νύχτες του Ιανουαρίου ο αστέρας Αλκυόνη και οι Πλειάδες είναι ορατός στο ζενίθ του ουράνιου θόλου.

Για να χαρακτηρίσουμε όμως ως “αλκυονίδες ημέρες” ένα διάστημα ημερών, πρέπει να χαρακτηρίζουν μια μεγάλη γεωγραφική έκταση. Οι ήπιες καιρικές συνθήκες θα πρέπει να καλύπτουν το σύνολο της χώρας και όχι μόνο τοπικές περιοχές.

Αυτό οφείλεται στην παρουσία ενός εκτεταμένου αντικυκλώνα πάνω από την περιοχή μας, κάτι που δεν συμβαίνει κάθε χρόνο. Άρα ένας ακόμη μύθος είναι ότι οι αλκυονίδες ημέρες εμφανίζονται κάθε χρόνο.

Η αλήθεια είναι πως στις μέρες μας υπάρχει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης “αλκυονίδων ημερών”. Αυτό επικρατεί λόγω της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη. Αυτό το φαινόμενο έχει συνδεθεί με την ολοένα και μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης  αντικυκλώνων στη Μεσόγειο.

Δεν αποκλείεται μάλιστα μέσα στον ίδιο χειμώνα να παρατηρηθούν 2 περίοδοι που να πληρούν τα κριτήρια για να χαρακτηριστούν ως αλκυονίδες ημέρες.

Οι αλκυονίδες ημέρες συνδέονται σήμερα επίσης και με σοβαρά επεισόδια ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις πόλεις. Οι αντικυκλωνικές συνθήκες ευνοούν τον εγκλωβισμό ρύπων κοντά στο έδαφος και τη δημιουργία αιθαλομίχλης.

Πηγές πληροφοριών: meteo/thedailyowl/willowisps/enimerosi