Lifestyle
Αυτοεκτίμηση: Τι είναι και πώς μπορούμε να την ενισχύσουμε
Η αυτοεκτίμηση έχει να κάνει με το κατά πόσο εκτιμάμε το ποιοι είμαστε σαν άνθρωποι και το πόσο πιστεύουμε ότι αξίζουμε!
Επειδή η αυτοεκτίμηση βασίζεται στην εικόνα που έχουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας, αυτό συνεπάγεται πως οικοδομείται στηριζόμενη στην υποκειμενική μας αντίληψη για την αυταξία μας.
Από την Νικολία Ζωμένου / Ψυχολόγο Υγείας, MSc.- Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια
Συχνά, η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας δεν συμβαδίζει με την αντικειμενική πραγματικότητα. Ενίοτε, τείνουμε να υποεκτιμούμε τον εαυτό μας, τις ικανότητες που διαθέτουμε και την καθολική μας αξία. Από την άλλη πλευρά, σε κάποιες περιπτώσεις, πέφτουμε στην παγίδα να υπερεκτιμήσουμε τις δυνατότητές μας.
Το πώς αντιλαμβανόμαστε και αξιολογούμε τον εαυτό μας ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία. Ουσιαστικά, από τη στιγμή που αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε τον εαυτό μας και να σκεφτόμαστε για αυτόν. Από απλές σκέψεις, καταλήγουμε σε πιο παγιωμένες πεποιθήσεις για εμάς. Πέρα από το γνωστικό μας κομμάτι, η αυτοεκτίμηση συνδέεται άρρηκτα και με τα συναισθήματα που αναπτύσσουμε για εμάς. Δηλαδή, με το κατά πόσο είμαστε θετικά ή αρνητικά διακείμενοι απέναντι στον άνθρωπο που «βλέπουμε στον καθρέφτη».
Άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση δεν είναι σε θέση να δουν καθαρά ποια είναι τα χαρίσματα τους, τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα τους, τις ιδιαιτερότητες και τις ικανότητες που έχουν και το τι αξίζουν σε προσωπικό κι επαγγελματικό επίπεδο. Ένας άνθρωπος που δεν πιστεύει ότι αξίζει, δεν διεκδικεί και το κάτι καλύτερο.
Συμβιβάζεται με λιγότερα, με όσα θεωρεί ότι αξίζει και μπορεί να κερδίσει. Δεν εκμεταλλεύεται όλο το εύρος των δυνατοτήτων του και υπονομεύει τον εαυτό του. Κι ακριβώς επειδή αυτό-σαμποτάρεται, με μαθηματική ακρίβεια θα επιβεβαιώνει διαρκώς τον εαυτό του ότι δεν αξίζει και δεν μπορεί να καταφέρει κάτι καλύτερο.
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση πηγάζει από την έλλειψη αυτογνωσίας. Για να ανακαλύψουμε και να συνειδητοποιήσουμε το ποιοι είμαστε, πρέπει να αρχίσουμε αν παρατηρούμε τον εαυτό μας. Σκεφτείτε λίγο έναν άνθρωπο που γνωρίζετε και σας φαίνεται ενδιαφέρων. Αρχίζετε να τον παρατηρείτε. Πώς κινείται στο χώρο, πώς εκφράζεται, τι επικοινωνεί με τη στάση του σώματός του, τι λένε οι εκφράσεις του προσώπου του.
Του δίνετε προσοχή, χώρο και χρόνο. Τον ακούτε, συζητάτε μαζί του για να μάθετε περισσότερα γι’ αυτόν, τις αντιλήψεις του, τα θέλω του, τις ανάγκες του, τα προτερήματα και τα μειονεκτήματά του…Έναν άνθρωπο που σας αφορά, μαθαίνετε πώς να τον «διαβάζετε» και να τον καταλαβαίνετε και μόνο μ’ ένα βλέμμα.
Τον εαυτό μας γιατί τον ξεχνάμε; Αυτός δεν έχει ανάγκη από την προσοχή μας; Δεν οφείλουμε πρώτα απ’ όλα σε εμάς να μάθουμε ποιοι είμαστε; Να μας ακούσουμε και να μας σεβαστούμε;
Μέσα από την αυτοπαρατήρηση μαθαίνουμε ποιοι είμαστε και ποιοι μπορούμε να γίνουμε, αν εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητες που έχουμε και βελτιώσουμε τις αδυναμίες μας. Η αυτοπαρατήρηση μας βοηθάει να αποκτήσουμε μια πιο σφαιρική εικόνα για τον εαυτό μας κι έτσι να εξαγάγουμε πιο ασφαλή και αληθή συμπεράσματα για αυτόν.
Η δουλειά με τον εαυτό είναι μια αέναη διαδικασία. Ενώ εξασκούμαστε στην αυτοβελτίωση των πιο «μελανών» στοιχείων μας, στρεφόμαστε στα πιο «φωτεινά» μας χαρακτηριστικά που γίνονται οι σύμμαχοί μας σε αυτό το ταξίδι. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε και αδυναμίες και ικανότητες και είναι επιζήμιο το να αγνοούμε είτε τη μία είτε την άλλη πλευρά μας, γιατί και οι δύο μαζί συνθέτουν εμάς.
Αν βλέπουμε μόνο τη μία πλευρά μας, την πιο αδύναμη και ευάλωτη και αγνοούμε παντελώς την ύπαρξη των θετικών στοιχείων μέσα μας, με τι κουράγιο θα συνεχίζουμε μπροστά; Πώς θα τα καταφέρουμε εάν πιστεύουμε ότι είμαστε τελείως αδύναμοι ως άνθρωποι και δεν μπορούμε να καταφέρουμε τίποτα;
Και στον αντίποδα, όταν στεκόμαστε μόνο στα θετικά μας στοιχεία και δεν συνειδητοποιούμε αυτά που χρειάζεται να αλλάξουμε σ’ εμάς, κινδυνεύουμε να επαναπαυτούμε σε αυτό που είμαστε ή θεωρούμε ότι είμαστε, και να γίνουμε υπερφίαλοι.
Θα μείνουμε στάσιμοι και η στασιμότητα αντιτίθεται στην εξέλιξη και στην ανάπτυξη. Διότι και τα θετικά μας στοιχεία οφείλουμε να τα αξιοποιούμε και να τα αναπτύσσσουμε. Εάν δεν καλλιεργούμε τα ταλέντα που έχουμε, θα ατροφήσουν. Και θα τα «χάσουμε».
Το μυστικό, εάν υπάρχει κάτι τέτοιο, είναι το να μην σταματάς ποτέ να προσπαθείς και να αγωνίζεσαι. Όχι μόνο για να αποκτήσεις και να διατηρήσεις την αυτοεκτίμησή σου. Για ό,τι θέλεις να έχεις στη ζωή σου και να είσαι, η προσπάθεια δεν σταματά ποτέ. Εξάσκηση. Ανάπτυξη. «Διατήρηση».
Η αυτοεκτίμηση είναι ένα χαρακτηριστικό που μπορεί να αποκτήσει ο καθένας μας. Όλοι μας. Αρκεί να θέλουμε και να είμαστε έτοιμοι να προσπαθήσουμε γι’ αυτό. Η θέληση από μόνη της δεν είναι αρκετή, πρέπει να είμαστε και διατεθειμένοι να δουλέψουμε και για να την αποκτήσουμε και για να την κρατήσουμε.
Στην προσπάθεια είναι που πολλές φορές το χάνουμε. Θέληση έχουμε όλοι. Για πολλά πράγματα. Δεν είμαστε όμως όλοι έτοιμοι να κοπιάσουμε γι’ αυτά που θέλουμε. Ψάχνουμε τον πιο εύκολο δρόμο, τον πιο ξεκούραστο. Να γίνουν κάπως «μαγικά» τα πράγματα, από μόνα τους.
Κανένας άνθρωπος δεν γεννήθηκε με αυτοεκτίμηση. Όσοι άνθρωποι την έχουν είναι αυτοί που αφιέρωσαν χρόνο στον εαυτό τους, δεσμεύτηκαν απέναντί του και με συνέπεια καλλιέργησαν και εξέλιξαν τα χαρίσματά τους, ενώ συγχρόνως έμαθαν να αγκαλιάζουν τις αδυναμίες τους και να τις αξιοποιούν προς όφελός τους.
Πού βασίζεται όμως η αυτοεκτίμησή μας και πώς μπορούμε να την αποκτήσουμε;
1ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στο να ζούμε με ενσυνειδητότητα»
Ζω ενσυνείδητα σημαίνει ότι κάθε στιγμή της ζωής μου έχω πλήρη επίγνωση του τι ακριβώς συμβαίνει μέσα και έξω από εμένα. Επικεντρώνομαι σε αυτό που συμβαίνει στο παρόν μου με όλες τις αισθήσεις μου. Πολλές φορές το σώμα μας είναι παρόν, αλλά το μυαλό μας δεν εστιάζει στο τώρα, ταξιδεύει κάπου αλλού.
Επομένως, δεν είμαστε 100% αφοσιωμένοι σε μία δραστηριότητα κι έτσι δεν αποδίδουμε με βάση όλο το δυναμικό που στην πραγματικότητα έχουμε, αλλά με κάτι πολύ λιγότερο, που δεν είναι αντάξιο των ικανοτήτων και των προσδοκιών μας.
2ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στην αυτό-αποδοχή»
Η αυτό-αποδοχή έγκειται στο να μπορώ να δέχομαι και να κατανοώ το σύνολο της ύπαρξής μου: ποιος είμαι, τι σκέφτομαι, τι νιώθω, τι θέλω, τι κάνω. Με αποδέχομαι συναισθηματικά, πνευματικά και σωματικά.
Έχοντας καλλιεργήσει την αυτογνωσία μου μπορώ να αξιολογήσω ποια είναι τα θετικά μου χαρακτηριστικά, στα οποία θα εστιάσω και θα τα ενισχύσω και παράλληλα, να αναγνωρίσω ποιες είναι οι αδυναμίες μου για να τις βελτιώσω. Συνεπώς, αλλάζω και βελτιώνω όσα μπορώ σε εμένα και αποδέχομαι αυτά που δεν αντικειμενικά δεν μπορώ να αλλάξω.
3ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στην ανάληψη της ευθύνης του εαυτού μου»
Αυτό συνεπάγεται να μεριμνώ για: την εξασφάλιση της σωματικής υγείας μου, την καλή φυσική μου κατάσταση, την ανάπαυσή μου και τον ποιοτικό ύπνο που χρειάζομαι, τη σωστή διατροφή μου και τη ψυχική μου ισορροπία. Είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργικότητά μου, την απόδοσή μου σε σημαντικούς τομείς της ζωής (επαγγελματικά και ακαδημαϊκά) και το είδος των σχέσεων που αναπτύσσω μέσω της κοινωνικής μου αλληλεπίδρασης.
Επιπλέον, είμαι σε θέση να αναλάβω την ευθύνη των πράξεών μου και της συμπεριφοράς μου και απέναντι σε εμένα τον ίδιο και απέναντι στους συνανθρώπους μου. Οι ενέργειές μας έχουν κάποιες συνέπειες, θετικές και αρνητικές. Από τη στιγμή που είμαι σε θέση να αποφασίζω και να επιλέγω το πώς θα αντιδράσω, πρέπει να είμαι έτοιμος και να δεχτώ τις συνέπειες της εκάστοτε δράσης.
4ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στη διεκδικητικότητα»
Πρόκειται για την ικανότητά μου να επικοινωνώ και να εκφράζω τις σκέψεις, τα συναισθήματά μου, τα δικαιώματά μου και την κάλυψη των αναγκών μου με έναν τρόπο που δεν παραβιάζει τα δικαιώματα των συνανθρώπων μου. Κυνηγάω και αγωνίζομαι για αυτά που πιστεύω ότι αξίζω και που χρειάζομαι σε επίπεδο συναισθηματικό και υλικό, με τρόπο που δεν είναι επιθετικός προς τους γύρω μου αλλά ούτε και παθητικός.
5ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στην εύρεση νοήματος»
Βρίσκω νόημα στην ύπαρξή μου. Κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται τυχαία. Και μόνο βιολογικά να το δούμε, οι πιθανότητές μας να έρθουμε εμείς σε αυτό τον κόσμο, με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες που έχουμε, σωματικά, πνευματικά, ψυχολογικά, είναι 1/1.000.000.000.000. Μόνο τυχαία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί η ύπαρξή μας. Ο Αριστοτέλης μίλησε για την εντελέχεια, για το τέλος (=σκοπό) με τον οποίο γεννηθήκαμε όλοι να εκπληρώσουμε. Ανακάλυψε κι εσύ το δικό σου.
6ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στην προσωπική ακεραιότητα»
Αυτό σχετίζεται με το κατά πόσο όσα λέμε και κυρίως όσα κάνουμε συμβαδίζουν με το αξιακό μας σύστημα. Να λειτουργώ με γνώμονα τα προσωπικά μου πιστεύω και τις αξίες που εγώ έχω αποφασίσει πως είναι σημαντικές για εμένα, με αντικατοπτρίζουν ως άνθρωπο, με καθορίζουν, απαρτίζουν την ταυτότητά μου και με καθοδηγούν στη ζωή μου.
Όλοι οι πυλώνες της αυτοεκτίμησης ξεκινούν με τη φράση «η εξάσκηση», ακριβώς γιατί δεν πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό που είτε το έχουμε είτε όχι, αλλά για μια ικανότητα που έχουμε όλοι οι άνθρωποι μέσα μας εν δυνάμει και την εκδηλώνουμε εν ενεργεία με διαρκή εξάσκηση.
Η αυτοεκτίμηση είναι βασική προϋπόθεση της αγάπης προς τον εαυτό μας. Εάν δεν μας εκτιμάμε, πώς θα μπορέσουμε να μας αγαπήσουμε;
