Ψυχολογία
Αρνητικές σκέψεις: Μπορούν να μας κάνουν να γερνάμε πιο γρήγορα;
Τελικά, οι αρνητικές σκέψεις μπορούν να μας κάνουν να γερνάμε πιο γρήγορα; Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να φαίνεται νέος παρά την ηλικία του και ένας άλλος να δείχνει μεγαλύτερος πριν την ώρα του;
Οι αρνητικές σκέψεις μπορούν να μας κάνουν να γερνάμε πιο γρήγορα; Η απάντηση βρίσκεται στις σκέψεις και στο DNA μας.
Οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι τα μοτίβα σκέψης μπορεί να επιδράσουν αρνητικά τα τελομερή σας –δηλαδή τα βασικά μέρη του κυττάρου του DNA – και να επηρεάσουν τη ζωή και την υγεία σας.
Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να φαίνεται νέος παρά την ηλικία του, ενώ ένας άλλος να δείχνει μεγαλύτερος πριν την ώρα του;
Οι άνθρωποι έχουν θέσει αυτό το ερώτημα εδώ και χιλιετίες και πρόσφατα γίνεται όλο και πιο σαφές στους επιστήμονες ότι οι διαφορές μεταξύ των επιπέδων γήρανσης των ανθρώπων, βρίσκονται στις σύνθετες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των γονιδίων, των κοινωνικών σχέσεων, του περιβάλλοντος και του τρόπου ζωής. Παρ’ όλο που γεννιόμαστε με ένα συγκεκριμένο σύνολο γονιδίων, ο τρόπος που ζούμε μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο αυτά εκφράζονται. Ο τρόπος ζωής μας μπορεί ακόμη και να ενεργοποιήσει τα γονίδια ή να μειώσει τη δυναμική τους.
Βαθιά μέσα στη γενετική καρδιά όλων των κυττάρων μας, βρίσκονται τα τελομερή ή επαναλαμβανόμενα τμήματα μη κωδικοποιημένου DNA που ζουν στα άκρα των χρωμοσωμάτων. Δημιουργούν καλύμματα στα άκρα των χρωμοσωμάτων και κρατούν εσωτερικά το γενετικό υλικό. Mε κάθε διαίρεση των κυττάρων γίνονται πιο μικρά κάτι που βοηθά να προσδιοριστεί το πόσο γρήγορα γερνάει ένα κύτταρο. Όταν γίνουν πολύ μικρά, το κύτταρο σταματά εντελώς να χωρίζεται.
Αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος για τον οποίο ένα κύτταρο μπορεί να γεράσει – υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που πιέζουν τα κύτταρα που δεν καταλαβαίνουμε πολύ καλά – αλλά η σμίκρυνση των τελομερών είναι ένας από τους κυριότερους λόγους για τους οποίους τα ανθρώπινα κύτταρα γερνούν.
Οι ερευνητές έχουν αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας τους στη μελέτη των τελομερών και μια εξαιρετική ανακάλυψη είναι ότι τα τελομερή μπορούν να επιμηκυνθούν.
Τι σημαίνει αυτό: η γήρανση είναι μια δυναμική διαδικασία που θα μπορούσε ενδεχομένως να επιταχυνθεί ή να επιβραδυνθεί – και, σε ορισμένες πτυχές, ακόμη και να αντιστραφεί. Σε κάποιο βαθμό, εξέπληξε τους ερευνητές και την υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα, ότι τα τελομερή δεν εκτελούν μόνο τις εντολές που εκδίδει ο γενετικός σας κώδικας. Τα τελομερή σας ακούν. Τα τρόφιμα που τρώτε, η ανταπόκρισή σας στις προκλήσεις, η ποσότητα άσκησης που κάνετε και πολλοί άλλοι παράγοντες φαίνεται να επηρεάζουν τα τελομερή σας και μπορούν να αποτρέψουν την πρόωρη γήρανση σε κυτταρικό επίπεδο. Ένα από τα κλειδιά για να απολαμβάνετε την καλή υγεία, είναι απλά η θετική συμβολή σας για την προώθηση της υγιούς ανανέωσης των κυττάρων.
Οι άνθρωποι που παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά κυνικής εχθρότητας έχουν μικρότερα τελομερή.
Οι επιστήμονες έχουν μάθει ότι πολλά γνωστικά μοτίβα φαίνεται να είναι ανθυγιεινά για τα τελομερή και ένα από αυτά είναι η κυνική εχθρότητα. Η κυνική εχθρότητα ορίζεται από τον υψηλό θυμό και τις συχνές σκέψεις ότι οι άλλοι άνθρωποι δεν αξίζουν την εμπιστοσύνη μας. Ένας άνθρωπος με εχθρότητα δεν σκέφτεται απλώς: «Απεχθάνομαι να περιμένω στην ουρά στο σούπερ μάρκετ» αλλά σκέφτεται: «Αυτός ο πελάτης επιτάχυνε και μου πήρε τη θέση στην ουρά!» και έπειτα βράζει από θυμό. Οι άνθρωποι με υψηλά αποτελέσματα στην κυνική εχθρότητα, τείνουν να έχουν περισσότερες καρδιαγγειακές παθήσεις, μεταβολικές ασθένειες και συχνά πεθαίνουν σε νεότερες ηλικίες. Έχουν επίσης κοντύτερα τελομερή. Σε μια μελέτη σε Βρετανούς δημόσιους υπαλλήλους, οι άνδρες με υψηλά ποσοστά κυνικής εχθρότητας, είχαν βραχύτερα τελομερή από τους άνδρες των οποίων τα αποτελέσματα στην κυνική εχθρότητα ήταν χαμηλά. Οι πιο εχθρικοί άντρες είχαν 30% περισσότερες πιθανότητες να έχουν συνδυασμό βραχύτερων τελομερών και υψηλής τελομεράσης (ένα ένζυμο στα κύτταρα που βοηθάει στην διατήρηση των τελομερών σε καλή κατάσταση) – ένα προφίλ ανθρώπου που φαίνεται να αντικατοπτρίζει τις ανεπιτυχείς προσπάθειες της τελομεράσης για την προστασία των τελομερών όταν είναι πολύ μικρά.
Αυτοί οι άνδρες έδιναν ακριβώς την ανθυγιεινή απάντηση στο άγχος.
Ιδανικά, το σώμα σας ανταποκρίνεται στο άγχος με μια ξαφνική άνοδο κορτιζόλης και αρτηριακής πίεσης, ακολουθούμενη από μια γρήγορη επιστροφή σε φυσιολογικά επίπεδα. Αντ’ αυτού, όταν αυτοί οι άνδρες εκτέθηκαν σε στρεσογόνες καταστάσεις, η διαστολική αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα κορτιζόλης αμβλύνθηκαν, ένα σημάδι ότι η αντίδρασή τους στο στρες ήταν ουσιαστικά κατεστραμένη από την κατάχρηση. Η συστολική αρτηριακή πίεση αυξήθηκε, αλλά αντί να επιστρέψει σε κανονικά επίπεδα, παρέμεινε ανυψωμένη για πολύ καιρό μετά.
Οι εχθρικοί άνδρες είχαν επίσης λιγότερες κοινωνικές σχέσεις και λιγότερη αισιοδοξία.
Από την άποψη της σωματικής και ψυχοκοινωνικής τους υγείας, ήταν εξαιρετικά ευάλωτοι σε μια πρώιμη νόσο, τα χρόνια της ζωής τους χαρακτηρίστηκαν από ασθένειες της γήρανσης, οι οποίες περιλαμβάνουν καρδιαγγειακές παθήσεις, αρθρίτιδα, εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα και πολλά άλλα. Οι γυναίκες τείνουν να έχουν λιγότερη εχθρότητα και να σχετίζονται λιγότερο με τις καρδιακές παθήσεις, αλλά υπάρχουν και άλλοι ψυχολογικοί ένοχοι που επηρεάζουν την υγεία των γυναικών, όπως η κατάθλιψη.
Ο μηρυκασμός κάνει το άγχος να κολλάει στο σώμα για πολύ καιρό αφού το γεγονός έχει τελειώσει.
Η απαισιοδοξία είναι το δεύτερο γνωστικό μοτίβο που έχει αποδειχθεί ότι έχει αρνητικές επιπτώσεις στα τελομερή. Όταν η ερευνητική ομάδα διεξήγαγε μια μελέτη σχετικά με την απαισιοδοξία και το μήκος των τελομερών, διεπίστωσε ότι οι άνθρωποι που είχαν υψηλή βαθμολογία στην απαισιοδοξία, είχαν και μικρότερα τελομερή. Αυτή ήταν μια μικρή μελέτη περίπου 35 γυναικών, αλλά παρόμοια αποτελέσματα έχουν βρεθεί και σε άλλες μελέτες, συμπεριλαμβανομένης μίας μελέτης σε πάνω από 1.000 άνδρες. Επίσης, ταιριάζει με ένα μεγάλο αριθμό ερευνητικών στοιχείων που δείχνουν ότι η απαισιοδοξία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για κακή υγεία. Όταν οι απαισιόδοξοι άνθρωποι αναπτύσσουν μια ασθένεια που σχετίζεται με τη γήρανση, όπως ο καρκίνος ή η καρδιακή νόσο, η ασθένεια τείνει να προχωρήσει πιο γρήγορα.
Όπως οι κυνικά εχθρικοί άνθρωποι, έτσι και οι άνθρωποι με βραχέα τελομερή, γενικά, τείνουν να πεθαίνουν νωρίτερα.
Ο μηρυκασμός –δηλαδή ο συλλογισμός των προβλημάτων ξανά και ξανά – είναι το τρίτο καταστροφικό σχέδιο σκέψης. Πώς να ξεχωρίστε τον μηρυκασμό από τον αβλαβή προβληματισμό; Ο προβληματισμός είναι η φυσική, ενδοσκοπική ανάλυση για τους λόγους που συμβαίνουν τα πράγματα με κάποιο τρόπο. Μπορεί να σας προκαλέσει μία υγιή ενόχληση, αλλά ο μηρυκασμός σας κάνει να αισθάνεστε απαίσια. Και ο μηρυκασμός δεν οδηγεί ποτέ σε λύση, παρά μόνο σε περισσότερο συλλογισμό.
Όταν μηρυκάζετε, το άγχος κολλάει στο σώμα για πολύ καιρό μετά τη λήξη του στρεσογόνου παράγοντα.
Με τη μορφή παρατεταμένης υψηλής αρτηριακής πίεσης, αυξημένου καρδιακού ρυθμού και υψηλότερων επιπέδων κορτιζόλης. Το πνευμονογαστρικό σας νεύρο, το οποίο σας βοηθά να αισθάνεστε ήρεμοι και να διατηρείτε σταθερή την καρδιά και το πεπτικό σας σύστημα, μειώνει τη δραστηριότητά του – και παραμένει απενεργοποιημένο πολύ καιρό μετά το τέλος του στρεσογόνου γεγονότος.
Σε μια μελέτη, εξετάσαμε τις καθημερινές αντιδράσεις στο στρες σε υγιείς γυναίκες που ήταν οικογενειακοί φροντιστές. Όσο περισσότερο οι γυναίκες μηρύκαζαν μετά από ένα αγχωτικό συμβάν, τόσο χαμηλότερη ήταν η τελομεράση στα γηράσκοντα CD8 κύτταρά τους (τα κρίσιμα ανοσοκύτταρα που στέλνουν προφλεγμονώδη σήματα όταν έχουν καταστραφεί).
Τα άτομα που συλλογίζονται υπερβολικά, βιώνουν περισσότερη κατάθλιψη και άγχος, τα οποία με τη σειρά τους συνδέονται με μικρότερα τελομερή.
Το τέταρτο γνωστικό μοτίβο, είναι η καταστολή της σκέψης, η προσπάθεια δηλαδή να απομακρυνθούν οι ανεπιθύμητες σκέψεις και τα συναισθήματα. Ο Daniel Wegener, κοινωνικός ψυχολόγος του Χάρβαρντ, θυμήθηκε τι έλεγε ο Ρώσος συγγραφέας Leo Tolstoy: «Προσπαθήστε να θέσετε στον εαυτό σας το παρακάτω ερώτημα: προσπαθείστε να μην σκεφτείτε μια πολική αρκούδα και θα δείτε ότι αυτό το καταραμένο πράγμα, θα έρχεται στο μυαλό σας κάθε λεπτό». Ο Wegener δοκίμασε αυτή την ιδέα μέσω μιας σειράς πειραμάτων και εντόπισε ένα φαινόμενο που ονομάζεται ειρωνικό σφάλμα, που σημαίνει ότι όσο ισχυρότερα πιέζετε τις σκέψεις σας μακριά, τόσο πιο δυνατά φωνάζουν για την προσοχή σας.
Το ειρωνικό σφάλμα μπορεί επίσης να είναι επιβλαβές για τα τελομερή.
Αν προσπαθήσουμε να διαχειριστούμε τις αγχωτικές σκέψεις βυθίζοντας, τις κακές σκέψεις στα βαθύτερα νερά του υποσυνείδητου μας, μπορεί να αποτύχει. Οι πόροι του εγκεφάλου που έχουν υποστεί χρόνια καταπόνηση έχουν ήδη επιβαρυνθεί–αυτό το ονομάζουμε γνωστικό φορτίο – καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολο να καταργηθούν οι σκέψεις. Αντί για λιγότερο άγχος, έχουμε περισσότερο. Σε μια μικρή μελέτη, η μεγαλύτερη αποφυγή αρνητικών συναισθημάτων και σκέψεων συσχετίστηκε με βραχύτερα τελομερή. Η αποφυγή από μόνη της δεν είναι πιθανόν να αρκεί για να βλάψει τα τελομερή, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια αγχωτική διέγερση και κατάθλιψη, εκ των οποίων και τα δύο μπορεί να κοντύνουν τα τελομερή σας.
Η επίγνωση της σκέψης μπορεί να προωθήσει την ανθεκτικότητα στο στρες. Με το πέρασμα του χρόνου, μαθαίνετε να συναντάτε τον μηρυκασμό και να λέτε: «Είναι απλά μια σκέψη».
Το τελικό γνωστικό μοτίβο σκέψης είναι η περιπλάνηση του νου. Οι ψυχολόγοι Matthew Killingsworth και Daniel Gilbert χρησιμοποίησαν μια εφαρμογή iPhone που «παρακολουθεί την ευτυχία» για να ρωτήσουν χιλιάδες ανθρώπους με ποιά δραστηριότητα ασχολούνταν, τι σκέφτονταν και πόσο χαρούμενοι ήταν. Οι ψυχολόγοι ανακάλυψαν ότι περνάμε το μισό της ημέρας σκεφτόμενοι κάτι διαφορετικό από αυτό που κάνουμε. Διαπίστωσαν επίσης ότι όταν οι άνθρωποι δεν σκέφτονται αυτό που κάνουν, δεν είναι τόσο ευτυχείς όσο όταν δεσμεύονται με αυτό που κάνουν. Συγκεκριμένα, η αρνητική περιπλάνηση του νου – όταν σκέφτεστε αρνητικές σκέψεις ή επιθυμείτε να είστε κάπου αλλού – ήταν πιο πιθανό να οδηγήσει σε απογοήτευση το επόμενο χρονικό διάστημα.
Τα αρνητικά πρότυπα σκέψης που έχουμε περιγράψει είναι αυτόματα, υπερβολικά και έχουν τον έλεγχο.
Καταλαμβάνουν το μυαλό σας και είναι σαν να καλύπτουν τα μάτια γύρω από τον εγκέφαλό σας ώστε να μην μπορείτε να δείτε τι συμβαίνει πραγματικά γύρω σας. Αλλά όταν καταλαβαίνετε περισσότερο τις σκέψεις σας, βγάζετε το μαντήλι που καλύπτει τα μάτια σας. Δεν θα σταματήσετε απαραίτητα τις σκέψεις, αλλά έχετε περισσότερη διαύγεια. Ορισμένες δραστηριότητες που προωθούν την καλύτερη συνειδητοποίηση της σκέψης περιλαμβάνουν διάφορες μορφές ασκήσεων μυαλού-σώματος όπως του τρεξίματος μεγάλων αποστάσεων.
Η επίγνωση της σκέψης μπορεί να προωθήσει την αντοχή στο στρες.
Με το πέρασμα του χρόνου μαθαίνετε να αντιμετωπίζετε τους προβληματισμούς σας ή τις προβληματικές σκέψεις και να λέτε: «Είναι απλά μια σκέψη. Θα εξαφανιστεί». Αυτό είναι το μυστικό για το ανθρώπινο μυαλό: Δεν χρειάζεται να πιστεύουμε ό,τι μας λένε οι σκέψεις μας. Ή, όπως λέει και το ρητό: «Μην πιστεύετε όλα όσα σκέφτεστε».
