Σεπτέμβρης: το αίσθημα κενότητας σε έναν κόσμο που επαναπροσδιορίζεται

Σεπτέμβρης! Ο μήνας των αλλαγών και της ανανέωσης. Καινούρια ξεκινήματα και νέοι στόχοι! Αυτός ο μήνας που έρχεται αγκαλιά με την έννοια της επανεκκίνησης αναρωτιέμαι πώς πραγματικά βιώνεται από εμάς.

Από την Αγγελική Κουτελιά

Ψυχολόγο-Ψυχοθεραπεύτρια / Psychology Now Team 

Καθώς, σχεδόν με αυτόματο τρόπο, βρισκόμαστε στη θέση να καταμετρούμε τα κεκτημένα μας, να συγκρίνουμε αυτά που επιθυμούμε με αυτά που ακόμα δεν έχουμε επιτύχει, να κάνουμε πλάνα για τους στόχους της χρονιάς που έρχεται.

Αυτοί οι συλλογισμοί όσο ενέργεια και αισιοδοξία μπορεί να γεννούν σε κάποιους, τόσο άγχος και θλίψη μπορεί να προσφέρουν σε άλλους. Συλλογιζόμενη όλους εκείνους τους ανθρώπους που αισθάνονται στάσιμοι, ανεπαρκείς και κενοί σε έναν κόσμο που διαρκώς κινείται και εξελίσσεται, μου ήρθε στο νου το όνειρο ενός θεραπευόμενου.

Ο Λ. πήγε μαζί με συναδέλφους σε ένα λούνα παρκ και κάθισαν για φαγητό όλοι μαζί σε ένα τεράστιο τραπέζι. Με στεναχώρια διαπίστωσε πως δεν υπήρξε η επιλογή κανενός για να κάτσουν παρέα και πως έπρεπε να βρει μια καρέκλα γιατί υπήρχε έλλειψη. Στην προσπάθειά του να εντοπίσει την καρέκλα απομακρύνθηκε πολύ από το τραπέζι και χάθηκε μέσα στο δαιδαλώδες και με πολλά επίπεδα χώρο του λούνα παρκ.

Όλο το υπόλοιπο όνειρο ξεδίπλωνε την απεγνωσμένη προσπάθεια του Λ. να ξαναβρεί τους συναδέλφους του: το άγχος του ότι θα έφευγαν χωρίς αυτόν, τη στεναχώρια του που κανείς δεν τον αναζήτησε, την κούρασή του έπειτα από αμέτρητες προσπάθειες να τους εντοπίσει, την απόγνωσή του όταν κατέληγε σε χώρους εγκαταλειμμένους, εκτός του λούνα παρκ, τον θυμό του για την ανεπάρκειά του να προσανατολιστεί στο χώρο, το φόβο του μήπως δεν τα καταφέρει. Ο θεραπευόμενος ξύπνησε όταν η ώρα της εξόδου των συναδέλφων ήξερε πως έφτανε στο τέλος της και εκείνος ακόμα προσπαθούσε να τους βρει…

Ήταν μήνας Σεπτέμβρης όταν είδε αυτό το όνειρο ο Λ. ξεθάβοντας μέσω των εικόνων του τα δύσκολα συναισθήματά του σχετικά με τις συνεχόμενες, αλλά μάταιες προσπάθειές του για εύρεση εργασίας. Θεωρώ πως αγγίζει πολλούς από εμάς το βίωμα του να νιώθουμε μόνοι και αβοήθητοι σε έναν κόσμο που ευτυχεί, αλληλεπιδρά και απολαμβάνει.

Αν θέλαμε να δώσουμε περιεχόμενο σε αυτή την πληθώρα συναισθημάτων, θα μπορούσαμε να τα εντάξουμε στις εξής δύο υποκατηγορίες του καταθλιπτικού φάσματος σύμφωνα με τον Sidney Blatt (Blatt,2004, 2008. Blatt & Bers, 1993): στον ενδοβλητικό και ανακλιτικό τύπο.

Ο ενδοβλητικός τύπος περιγράφει την εμπειρία ανθρώπων που υποτιμούν τον εαυτό τους, τον βιώνουν κακό, ανεπαρκή. Που κατακλύζονται από ενοχή, στρέφοντας προς τον εαυτό τους οποιοδήποτε εχθρικό συναίσθημα. Αισθήματα κοινά για όλους, όπως ο θυμός, ο φθόνος, η απληστία, ο ανταγωνισμός βιώνονται ως επικίνδυνα και καταστροφικά, και γίνονται ένα με την ταυτότητά τους: Είμαι κακός, δεν μου αξίζει να αγαπηθώ.

Στον ανακλιτικό τύπο η υποκειμενική εμπειρία μαρτυρά την κενότητα, τη μοναξιά, την ανάγκη για σχέση. Δεν μπορούν να βρουν νόημα στη ζωή, βιώνουν ματαιότητα και υπαρξιακή απόγνωση, νιώθουν καταδικασμένοι σε μια ζωή γεμάτη απογοητεύσεις. Κανένας δε με θέλει, μάταια επιζητώ συντροφικότητα.

Όλοι έχουμε νιώσει, κάποιες στιγμές και με διαφορετική ένταση ακόρεστα πεινασμένοι από την επιθυμία μας για σχέση ή/και σε ετοιμότητα να πιστέψουμε το χειρότερο για τον εαυτό μας. Κάθε βίωμα είναι διαφορετικό, επηρεαζόμενο τόσο από τις κοινωνικές συνθήκες (στην προκειμένη περίπτωση την ανεργία), όσο και από την εσωτερική μας αίσθηση εαυτού, από την ιδιοσυγκρασία μας, από τις σχέσεις που βιώσαμε με τους σημαντικούς άλλους.

Κανένα βίωμα δεν χωράει σε κατηγορίες, ωστόσο προκειμένου να του δώσουμε περιεχόμενο, προσπαθούμε να το περιγράψουμε και να το εμπλουτίσουμε με τη δική μας υποκειμενική εμπειρία. Είναι βοηθητικό να κατανοήσουμε πως δεν είμαστε οι μόνοι θλιμμένοι και απελπισμένοι άνθρωποι μπροστά στις φανταχτερές ταμπέλες ευτυχίας που προβάλλονται. Ωστόσο, εμείς είμαστε οι μόνοι υπεύθυνοι για το πώς εν τέλει θα διαχειριστούμε όλα αυτά τα δυσπροσαρμοστικά συναισθήματα. Απομονωμένοι, με μια ψευδαίσθηση ασφάλειας που φέρει η απόσταση ή μοιραζόμενοι τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας;