Ψυχολογία
Τι είναι η “Γνωστική Αναδόμηση”;
Τι σημαίνει ο όρος “γνωστική αναδόμηση”; Πως επηρρεάζει τα συναισθήματά σας; Τι μπορείτε να κάνετε για να το καταλάβετε καλύτερα;
Στο αυτό το σημείο, μπορεί να αναρωτιέστε από πού προέρχεται όλος αυτός ο καταιγισμός ερωτήσεων. Η απάντηση βρίσκεται σε έναν γνωστό όρο της ψυχολογίας, τη γνωστική αναδόμηση.
H γνωστική αναδόμηση είναι μία τεχνική στην ψυχολογία, η οποία επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στις πεποιθήσεις του θεραπευόμενου. Μέσα από αυτή την τεχνική, το άτομο μαθαίνει να αντικαθιστά δυσλειτουργικές σκέψεις με άλλες οι οποίες δεν είναι τόσο δυσπροσαρμοστικές για εκείνον.
Κατά συνέπεια, η γνωστική αναδόμηση είναι μία από τις πιο διαδεδομένες τεχνικές που χρησιμοποιεί ένας ψυχολόγος στην γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία. Αν αντικαταστήσουμε συγκεκριμένες πεποιθήσεις, θα αλλάξουμε κατ’ επέκταση και τα συναισθήματα που μας προκαλούν αυτές, με αποτέλεσμα να αποκτήσουμε περισσότερη ευημερία στη ζωή μας.
Κάθε πεποίθηση είναι και μια υπόθεση
Η γνωστική αναδόμηση έχει ως σκοπό να κάνει τον θεραπευόμενο ικανό να αναγνωρίσει και να αμφισβητήσει τις δυσπροσαρμοστικές πεποιθήσεις του. Αποτέλεσμα αυτού, είναι να αντικαταστήσει αυτές τις πεποιθήσεις, με άλλες πιο κατάλληλες, οι οποίες θα μειώσουν ή θα εξαλείψουν όλη τη συναισθηματική δυσφορία που οι προηγούμενες του προκαλούσαν.
Στη γνωστική αναδόμηση, οι πεποιθήσεις λαμβάνονται υπόψη ως υποθέσεις που κάνει το άτομο. Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος δουλεύουν μαζί ώστε να συλλέξουν πληροφορίες οι οποίες θα καθορίσουν αν αυτές οι υποθέσεις είναι αληθείς ή χρήσιμες.
Σε αυτή τη διαδικασία, ο θεραπευτής δεν παρέχει στον θεραπευόμενο έγκυρες εναλλακτικές πεποιθήσεις, αλλά ακολουθεί μια σειρά ερωτήσεων ώστε να μπορούν να σχεδιάσουν πειράματα συμπεριφοράς, όπου μέσα από αυτά, ο θεραπευόμενος θα μπορεί να αξιολογήσει και να τεστάρει τις αρνητικές του πεποιθήσεις.
Στο τέλος της διαδικασίας, οι θεραπευόμενοι καταλήγουν σε ένα συμπέρασμα σχετικά με την εγκυρότητα ή τη χρησιμότητα των εν λόγω σκέψεων. Όπως μπορείτε να παρατηρήσετε, ο θεραπευτής δεν επιβάλλει τίποτα. Ο θεραπευόμενος αντλεί τα συμπεράσματα του από τα ίδια τα πειράματα.
Θεωρητικό πλαίσιο της γνωστικής αναδόμησης
Η γνωστική αναδόμηση βασίζεται στις ακόλουθες θεωρητικές υποθέσεις:
Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι οργανώνουν γνωστικά τις εμπειρίες τους, ασκεί μια θεμελιώδη επίδραση στο πώς αισθάνονται και ενεργούν, καθώς επίσης και στις σωματικές αντιδράσεις τις οποίες έχουν.
Φανταστείτε ότι έχετε ένα ραντεβού με κάποιον που μόλις έχετε γνωρίσει. Περιμένετε για μισή ώρα και δεν έχει εμφανιστεί ακόμα. Αν η ερμηνεία που δίνετε σε αυτό το γεγονός είναι πως το άτομο αυτό δεν ενδιαφέρεται για εσάς, τότε το συναίσθημα που θα σας δημιουργηθεί είναι λύπη και κατά συνέπεια, δε θα επικοινωνήσετε ποτέ ξανά μαζί του.
Ωστόσο, αν σκεφτείτε πως ο λόγος για τον οποίο το άτομο αυτό έχει αργήσει είναι επειδή κάτι του έτυχε ή γιατί μπέρδεψε την ώρα του ραντεβού, ο τρόπος που θα αντιδράσετε συναισθηματικά και στην συμπεριφορά σας θα είναι πολύ διαφορετικός.
Από την άλλη πλευρά, τα συναισθήματα, η συμπεριφορά και οι σωματικές αντιδράσεις αλληλοεπηρεάζονται και συμβάλλουν στη διατήρηση των πεποιθήσεων.
Μπορείτε να αναγνωρίσετε τις πεποιθήσεις των ανθρώπων μέσω διαφόρων μεθόδων όπως είναι οι συνεντεύξεις, τα ερωτηματολόγια και τις αυτο-καταγραφές. Πολλές από αυτές τις πεποιθήσεις είναι συνειδητές ενώ άλλες είναι υποσυνείδητες.
Ωστόσο, το άτομο έχει πρόσβαση σε αυτές. Η τροποποίηση των ανθρωπίνων σκέψεων είναι δυνατή. Στην πραγματικότητα, χρησιμοποιείται για την επίτευξη θεραπευτικών αλλαγών.
Το μοντέλο ΑBC της γνωστικής αναδόμησης
Η γνωστική αναδόμηση βασίζεται σε ένα ψυχοθεραπευτικό μοντέλο, το οποίο πολλοί ψυχολόγοι (όπως ο Albert Εllis) έχουν ονομάσει μοντέλο ABC.
Σε αυτό το συγκεκριμένο μοντέλο, το γράμμα Α συμβολίζει την ενεργοποίηση μίας κατάστασης ενός γεγονότος ή ενός βιώματος (activating situation). Για παράδειγμα, όταν ένα αγαπημένο μας πρόσωπο μας κρίνει ή όταν αποτυγχάνουμε σε ένα τεστ.
Το γράμμα Β αντιπροσωπεύει την αρμόζουσα ή μη πεποίθηση που προκύπτει από την κατάσταση (Α), την οποία βίωσε ο θεραπευόμενος. O όρος γνωστική λειτουργία παραπέμπει επίσης και στις γνωστικές διαδικασίες, στις οποίες βρίσκονται η αντίληψη, η προσοχή, η μνήμη, η συλλογιστική και η ερμηνεία.
Oι υποθέσεις και οι πεποιθήσεις ενός ατόμου προκαλούν σφάλματα κατά την επεξεργασία πληροφοριών. Μεταξύ αυτών των σφαλμάτων ή των προκαταλήψεων (biases) συναντάμε την υπεργενίκευση, το φιλτράρισμα, τη διχότομη σκέψη και την καταστροφολογία, όπως και πολλά άλλα.
Τέλος, το γράμμα C παραπέμπει στις συναισθηματικές, συμπεριφορικές και σωματικές συνέπειες του B (γνωστικών λειτουργιών – cognitions). Για παράδειγμα, όταν φοβόμαστε και τρέχουμε μακριά καθώς ένα σκυλί γαβγίζει προς το μέρος μας.
Τα συναισθήματα, η συμπεριφορά και οι σωματικές αντιδράσεις αλληλοεπηρεάζονται και βοηθούν στη διατήρηση των γνωστικών λειτουργιών. Στο μοντέλο ABC, οι γνωστικές λειτουργίες πάντα προηγούνται από το συναίσθημα. Ωστόσο, το συναίσθημα μπορεί να υπάρξει μερικές φορές, χωρίς να έχει προϋπάρξει γνωστική λειτουργία.
Μία θεμελιώδης υπόθεση της γνωστικής αναδόμησης είναι ότι οι γνωστικές λειτουργίες έχουν σημαντικό ρόλο στην επεξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των συναισθηματικών διαταραχών.
Όπως μπορείτε να διαπιστώσετε, σύμφωνα με την γνωστική αναδόμηση, τα γεγονότα από μόνα τους δεν είναι υπεύθυνα για τις συναισθηματικές και συμπεριφορικές μας αντιδράσεις.
Συνεπώς, οι προσδοκίες και οι ερμηνείες μας στα εν λόγω γεγονότα, καθώς και οι πεποιθήσεις που σχετίζονται με αυτά, είναι υπεύθυνα για το πώς αισθανόμαστε και αντιδρούμε.
