Skara Brae: Ο εντυπωσιακός προϊστορικός οικισμός (+ video)

Το Σκάρα Μπρέ (Skara Brae) είναι ένας νεολιθικός οικισμός στην Σκωτία που προσφέρει μια μοναδική ματιά στο μακρύ παρελθόν και την ζωή πριν από 5000 χρόνια.

 

Το Σκάρα Μπρέ (Skara Brae) είναι ίσως ο πιο καλοδιατηρημένος νεολιθικός οικισμός και βρίσκεται στον κόλπο του Σκάιλ, στο νησί Μέινλαντ. Το μεγαλύτερο των Ορκάδων νήσων στη Σκωτία.

Αυτός ο παραθαλάσσιος οικισμός της νεολιθικής εποχής (7000 – 3500 π.Χ.) ανακαλύφθηκε τυχαία το 1850. Έπειτα από μια ισχυρή καταιγίδα η οποία αποκάλυψε τα ερείπια που ήταν θαμμένα κάτω από την άμμο.

Ο οικισμός έδωσε πολύτιμες πληροφορίες για τις κατασκευαστικές τεχνικές και την κοινωνική οργάνωση της εποχής. Μέσα από αυτόν παρουσιάστηκε η ζωή των νεολιθικών ανθρώπων της περιοχής, καθιστώντας τον έναν ανεκτίμητο αρχαιολογικό θησαυρό.

Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι το Skara Brae κατοικήθηκε μεταξύ του 3180 π.Χ. και του 2500 π.Χ. δηλαδή 5200 χρόνια πριν. Αυτό το καθιστά παλαιότερο από το Στόουνχεντζ, αλλά και τις Πυραμίδες της Γκίζας. Λόγω της εξαιρετικής του διατήρησης, έχει χαρακτηριστεί ως η “Πομπηία της Σκωτίας” και χαρίζει μια ανεκτίμητη ματιά στον νεολιθικό πολιτισμό.

Ο χώρος αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς για την κατανόηση της προϊστορίας στην Ευρώπη. Ακριβώς όπως πολλές νεολιθικές κατοικίες που έχουν διατηρηθεί στην βόρεια Σκωτία. Χαρακτηριστικές είναι αυτές του «Knap of Howar» (3700 π.Χ. – 2800 π.Χ.) που βρίσκονται χιλιόμετρα μακριά από το Σκάρα Μπρέ, στο βόρειο άκρο των Ορκάδων.

Η δομή του οικισμού

Η δομή του Skara Brae είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή, δεν ήταν μόνο λειτουργική αλλά και προσαρμοσμένη στις κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες των Ορκάδων. Ενώ αποτελεί ένα εντυπωσιακό δείγμα αρχιτεκτονικής και κοινωνικής οργάνωσης της Νεολιθικής Εποχής.

Ο οικισμός παρέχει μια σπάνια και λεπτομερή εικόνα της ζωής των ανθρώπων της Νεολιθικής Εποχής, καθώς δείχνει ακριβός πως αναπτύχθηκε. Ο τρόπος εξυπηρετούσε τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων του, αλλά και τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής.

Κατασκευάστηκε δίπλα στην ακτή πιθανός αξιοποιώντας και την θάλασσα για διατροφή. Η τοποθεσία, σε χαμηλό σημείο και κοντά στο φυσικό ανάγλυφο της περιοχής, προσέφερε επιπλέον προστασία από τους ανέμους.

Ο οικισμός αποτελείται από δέκα πέτρινα σπίτια, κατασκευασμένα από μεγάλους επίπεδους λίθους που συλλέχθηκαν από την παραλία. Κάθε σπίτι έχει ενσωματωμένα πέτρινα έπιπλα όπως κρεβάτια, εστίες και αποθηκευτικούς χώρους.

Επιπλέον, διαθέτει και ένα έξυπνο, πρωτόγονο, σύστημα αποχέτευσης με “τουαλέτες” και αποχετεύσεις. Με την βοήθεια τεχνητού καναλιού, υπήρχε νερό στον οικισμό που χρησιμοποιούταν και στην αποχέτευση, καθώς «ξέπλενε» τις ακαθαρσίες. Το αποχετευτικό σύστημα ήταν έτσι δημιουργημένο ώστε να οδηγεί όλα τα απόβλητα των σπιτιών στη θάλασσα.

Ημιυπόγειες κατασκευές

Τα σπίτια ήταν χτισμένα ημιυπόγεια, δηλαδή εν μέρει κάτω από το έδαφος, για να προσφέρουν φυσική προστασία από τους ισχυρούς ανέμους και το κρύο των Ορκάδων.

Καλύπτονταν από μεγάλους σωρούς οργανικών απορριμμάτων (γνωστούς ως “midden”) που λειτουργούσαν ως μονωτικό υλικό. Τα απορρίμματα μετατρεπόταν σταδιακά σε χώμα που μόνωνε τα σπίτια.

Πέτρινα σπίτια

Ο οικισμός αποτελείται από δέκα πέτρινα σπίτια που είναι όλα συνδεδεμένα μεταξύ τους με ένα δίκτυο στενών στοών. Αυτό επέτρεπε στους κατοίκους να κινούνται προστατευμένοι από τις καιρικές συνθήκες.

Οι είσοδοι των σπιτιών ήταν στενές και χαμηλές, πιθανόν για να συγκρατούν τη θερμότητα μέσα και τα άγρια ζώα έξω, που έκλειναν με πέτρινη πόρτα και οστέινη ή ξύλινη μπάρα.

Κοινόχρηστες υποδομές

Ένα πρωτοποριακό σύστημα αποχέτευσης περιλάμβανε -σχεδόν σε κάθε σπίτι- ανοίγματα όπου διοχετεύονταν τα απόβλητα σε υπόγειες πέτρινες αποχετεύσεις. Αυτή η λεπτομέρεια δείχνει ένα υψηλό επίπεδο οργάνωσης και σκέψης.

Δίκτυο διαδρόμων

Όλα τα σπίτια συνδέονταν μεταξύ τους με στενούς πέτρινους διαδρόμους που πολλοί από αυτούς ήταν καλυμμένοι. Αυτό παρείχε προστασία από τον άνεμο, τις καταιγίδες και ανεπιθύμητους εισβολείς. Οι διάδρομοι αυτοί πιθανόν χρησίμευαν και για την ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, εκτός από την προστασία των κατοίκων.

Η κατασκευή των σπιτιών

Ο τρόπος κατασκευής των σπιτιών του οικισμού ήταν πολύ καλά μελετημένος με βάση την λειτουργικότητα και την ασφάλεια.

Περιμετρικά περιβάλλονται από χοντρούς πέτρινους τοίχους οι οποίοι ήταν εξωτερικά μονωμένοι από χώμα. Αυτή η τεχνική προσέφερε καταρχάς σταθερότητα στη δόμηση, αλλά και προστασία από το σκληρό κλίμα των Ορκάδων.

Ο τρόπος κατασκευής των σπιτιών παρείχε φυσική μόνωση, σωστό αερισμό και χώρους άνετους, απαραίτητους για μια καλή διαβίωση. Τα σπίτια διέθεταν μικρά ανοίγματα ή τοποθετημένες πέτρες με τέτοιον τρόπο ώστε να υπάρχει φυσικός φωτισμός και εξαερισμός.

Οι στέγες καλύπτονταν από οργανικά υλικά όπως τύρφη ή φύκια, που ήταν τοποθετημένα επάνω σε έναν σκελετό ξύλινο ή δημιουργημένο από κόκαλα μεγάλων ζώων. Στο κέντρο τους, ακριβώς πάνω από την εστία, υπήρχε άνοιγμα που επέτρεπε να φεύγει ο καπνός της φωτιάς, αλλά να μην εισέρχεται βροχή.

Η εσωτερική διαρρύθμιση των σπιτιών

Ρέπλικα οικίας που έχει δημιουργηθεί με τον αρχικό τρόπο κατασκευής για λόγους μελέτης και για να μπορούν οι επισκέπτες να δουν πώς ήταν η ζωή εκείνη την εποχή, χωρίς να φθείρουν τα αυθεντικά σπίτια του οικισμού.

Κάθε χώρος έχει εμβαδόν περίπου 40 τετραγωνικά μέτρα και αποτελείται από έναν ενιαίο χώρο με κεντρική εστία για θέρμανση και μαγείρεμα.

Όλα τα σπίτια διέθεταν ενσωματωμένα πέτρινα έπιπλα όπως:

Πέτρινες “ντουλάπες”

Ήταν τοποθετημένες απέναντι από την είσοδο και είναι το πρώτο που έβλεπε κανείς μπαίνοντας. Πιθανώς για την έκθεση ή τοποθέτηση πολύτιμων υλικών και αντικειμένων.

Κρεβάτια

Δύο πέτρινα κρεβάτια σε κάθε σπίτι, με το μεγαλύτερο συνήθως στα δεξιά της εισόδου και το μικρότερο στα αριστερά. Αυτός ο διαχωρισμός μπορεί να υποδηλώνει διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Μπορεί όμως και να υποδηλώνει ηλικιακό διαχωρισμό, γονέων και παιδιών.

Αποθηκευτικοί χώροι

Στα οικήματα υπάρχουν και πέτρινα μπαούλα για την αποθήκευση τροφίμων. Ήταν έτσι κατασκευασμένα ώστε να είναι αδιάβροχα, πιθανώς για τη διατήρηση τροφίμων ή θαλασσινών.

Τουαλέτες

Σε ορισμένα σημεία υπάρχουν μικροί προθάλαμοι που οδηγούν σε μερικώς καλυμμένα πέτρινα σημεία με αποχετεύσεις. Αυτό υποδηλώνει την ύπαρξη πρωτόγονων τουαλετών.

Κοινωνική δομή

Η ομοιομορφία (σχεδόν) στη διαρρύθμιση και το μέγεθος των σπιτιών δείχνει μια κοινωνία με μικρές κοινωνικές ανισότητες. Η ύπαρξη κοινών χαρακτηριστικών σε όλα τα σπίτια δείχνει ότι οι κάτοικοι του οικισμού μοιράζονταν παρόμοιο τρόπο ζωής και ενδεχομένως αξίες.

Το 1999, το Σκάρα Μπρέ εντάχθηκε στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO ως μέρος του “Heart of Neolithic Orkney”. Σήμερα, βρίσκεται υπό την ευθύνη του οργανισμού Historic Environment Scotland.

Πλέον ο οικισμός είναι ανοιχτός για το κοινό, προσφέροντας μια μοναδική εμπειρία και την ευκαιρία να εξερευνήσει κάποιος την καθημερινή ζωή των νεολιθικών ανθρώπων.

Ωστόσο, η θέση του δίπλα στη θάλασσα τον καθιστά πολύ ευάλωτο στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Έτσι, η διάβρωση των ακτών και άλλα προβλήματα του σήμερα είναι γεγονότα που αποτελούν ανησυχία για τη διατήρησή του στο μέλλον.

Παραπομπές & Φωτογραφίες: Historic Environment Scotland, Wikipedia, NorthLink Ferries