Η εξέλιξη της μόδας ανά τους αιώνες (Αρχαία Ελλάδα-Βικτωριανή εποχή)

Merry-Joseph Blondel – Felicite-Louise-Julie-Constance de Durfort

Ποια ήταν η εξέλιξη της μόδας από την αρχαιότητα μέχρι και την Βικτωριανή εποχή; Μια συνοπτική αναδρομή στην ιστορία της με έναρξη την αρχαία Ελλάδα.

Από την Σταυρούλα Λορίδα και τον Γιώργο Ιακώβου

Η μόδα υποστηρίζεται από κάθε άτομο με διαφορετικό τρόπο, καθώς αποτελεί μέσο έκφρασης. Παρά το γεγονός αυτό όμως, καθοριστικό ρόλο στην επικράτησή της διαδραματίζουν ορισμένοι κοινωνικοί, οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες. Από την αρχαιότητα, κάθε εποχή χαρακτηρίζεται από διαφορετικό τρόπο ενδυμασίας.

Ποιες ήταν οι τάσεις της μόδας που ακολουθούσαν οι άνθρωποι ανά τους αιώνες;

1. Αρχαία Ελλάδα (5^ος αι. π.Χ.)

Η ένδυση σχετίζεται περισσότερο με την ανάγκη, την χρήση, και τα σωστά υλικά παρά με την επίδειξη κοινωνικής ισχύος. Επίδειξη εμφανίζεται σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις και σχετίζεται μόνο με χρώματα όπως το μοβ, λόγω του υψηλού κόστους παραγωγής. Το μοβ θεωρείται ως “βασιλικό” χρώμα μέχρι και σήμερα.

Τα ρούχα κατασκευάζονταν είτε στο σπίτι, είτε από συνοικιακές ομάδες. Το βασικό  ένδυμα ήταν το λευκό και πολλές φορές το ημιδιαφανή και αραχνοΰφαντο. Συχνά, το τελείωμα των υφασμάτων διακοσμούταν με σχέδια και διακοσμητικά σύμβολα που ήταν ποικιλόμορφα ανάλογα με τις περιοχές.

Ένα πολύ δημοφιλές στοιχείο της αρχαίας Ελληνικής ένδυσης ήταν επίσης ο πέτασος. Ένα είδος καπέλου με πλατύ στρογγυλό γείσο, που πολλές φορές δενόταν κάτω από τη γνάθο. Ήταν κατασκευασμένο κυρίως από δέρμα ή άχυρο και το προτιμούσαν οι έφηβοι/ες και οι ιππείς.

2. Μεσαίωνας (5^ος -15^ος αι.)

Στον Μεσαιωνικό κόσμο πλέον, η ένδυση άρχισε να ταυτίζεται με την κοινωνική θέση. Τόσο το χρώμα όσο και τα υλικά αποκαλύπτουν πολλά για τους κατοίκους της Μεσαιωνικής Ευρώπης. Οι λόγιοι για παράδειγμα τείνουν να προτιμούν ρόμπες κυρίως σε κόκκινο χρώμα (λόγω του υψηλού κόστους της κόκκινης μπογιάς). Οι χωρικοί από την άλλη φορούσαν μάλλινα κυρίως ενδύματα σε σκούρα χρώματα. Η πρώτη θέση στην μεσαιωνική μόδα σίγουρα ανήκει στο χρώμα του χρυσού. Φορείς ήταν οι ανώτατοι φεουδάρχες αλλά και ο κλήρος. Δεν έλειπαν ακόμα και οι νόμοι που επέβαλαν “προηγμένη” ένδυση στις ανώτερες τάξεις. Όπως το 1463, όπου το αγγλικό κοινοβούλιο ψήφισε έναν νόμο που απαγόρευε στους επιφανείς άνδρες να φορούν κοντό παλτό και παντελόνι που δεν κάλυπτε  «επίμαχα μέλη και γλουτούς» Ο νόμος απαγόρευε επίσης τα γυμνά πόδια και την εμφάνιση δίχως πουκάμισο μετά τις 8 μ.μ.

3. Αναγέννηση (15^ος -17^ος αι.)

Κατά την περίοδο της Αναγέννησης παρατηρείται η υπερβολή στον τομέα της ενδυμασίας. Οι αστοί, λόγω των χρημάτων που αποκτούσαν μέσω του εμπορίου, είχαν την ανάγκη επίδειξης τους. Έτσι, άρχισαν να επιλέγουν κομμάτια από ακριβά υφάσματα και να τα εμπλουτίσουν με διάφορα διακοσμητικά στοιχεία. Όσον αφορά τους άνδρες, οι φουφούλες (ένα είδος φουσκωτής νησιώτικης βράκας) και οι ζακέτες με λαιμόκοψη αποτελούσαν τον πρωταγωνιστή της ενδυμασίας τους. Αντίθετα, αναφορικά με τις γυναίκες, βασικό χαρακτηριστικό της περιόδου ήταν ο κορσές με ενίσχυση ξύλο ή μέταλλο (γυναικείο εσώρουχο που τονίζει την μέση) και το κρινολίνο (εσώρουχο που κάνει τα φορέματα να φαίνονται φουσκωμένα), Τα χρώματα που επικρατούσαν ήταν έντονα και σκοτεινά με κυρίαρχο το μαύρο βελούδο.

4. Ρομαντισμός (αρχές 19^ου -μέσα 19^ου αι.)

Κατά τη διάρκεια του ρομαντισμού οι σχεδιαστές ενδυμάτων προσπαθούν να αποτυπώσουν στα ρούχα την «πραγματικότητα». Έτσι, η γυναίκα προτιμά κομμάτια που ακολουθούν το στερεότυπο της “μετριόφρων οικοδέσποινας”, ενώ η ανδρική αριστοκρατική μόδα βρισκόταν σε ανταγωνισμό με τους νέους αστικούς κώδικες μόδας που έκαναν την εμφάνιση τους. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου άρχισαν να σχεδιάζονται φορέματα σε Α γραμμή λόγω της θέλησης των γυναικών να τονίζουν περισσότερο το στήθος τους. Χαρακτηριστικό της μόδας της συγκεκριμένης εποχής είναι τα περιλαίμια και τα ρούχα που περιλαμβάνουν βολάν.

5. Βικτωριανή εποχή ( μέσα 19^ου -αρχές 20^ου αι.)

Η μόδα κατά την διάρκεια της Βικτωριανής εποχής επηρεάστηκε από την κατάσταση που επικρατούσε εκείνη την περίοδο. Λόγω του μεγάλου αριθμού θανάτων από επιδημίες και ασθένειες, οι περισσότερες γυναίκες συνεχώς βρισκόταν σε κατάσταση «πένθους», γι΄ αυτό και προτιμούσαν ενδύματα σε σκούρα χρώματα. Η γυναικεία ενδυμασία χαρακτηρίζονταν από φουσκωτά μανίκια, πουκάμισα εσωτερικά και την χρήση κορσέδων και μισοφοριών. Εκτός από αυτά, οι γυναίκες, κυρίως σε βραδινές εξόδους, επέλεγαν πλεκτά ή δαντελένια γάντια, χωρίς δάχτυλα.