Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ: Η Παιδεία μας έχει αποτύχει

Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, η εξέχουσα προσωπικότητα της Ελλάδας και της Ευρώπης που θέλοντας να μας αφυπνίσει τόνισε: «Η Παιδεία μας έχει αποτύχει, στα παιδιά μιλάνε όλοι για επιτυχία, κανείς για ευτυχία!»

Η Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ (Βύρωνας, Αθήνα, 29  Αυγούστου 1926) είναι μια από τις πιο εξέχουσες ακαδημαϊκές προσωπικότητες της Ελλάδας και της Ευρώπης.

·         Εάν διευθύνουν οι ανίκανοι τότε φταίνε οι ικανοί…

·         Η παιδεία είναι το μόνο αντίδοτο σε κάθε κρίση και ξεκινάει από το σπίτι!

·         Όταν βγάζεις ένα μνημείο από την παγκόσμια κληρονομιά είσαι ασεβής ή βλάκας.

·         Αριστερός είναι αυτός που κάνει αριστερά πράγματα, όχι αυτός που λέει ότι είναι…

·         Οι νέοι πρέπει να έχουν τα πόδια στη γη και τα μάτια στον ουρανό!

Η Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ είναι βυζαντινολόγος ιστορικός, μικρασιατικής καταγωγής.

Υπήρξε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης το 1967 και η πρώτη γυναίκα που διετέλεσε πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόννης το 1976. Στην 700 χρόνων ιστορία του. Επίσης είναι Πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της UNICEF.

Ο πατέρας της ήταν Μικρασιάτης έμπορος και επιστάτης των κτημάτων της οικογενείας της μητέρας της, η οποία προερχόταν από πλούσια οικογένεια της Προύσας της Μικράς Ασίας. Στην Κατοχή εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και ήταν η υπεύθυνη μαθητριών του Παγκρατίου. Κατά τα Δεκεμβριανά ακολούθησε τον ΕΛΑΣ Αθηνών στην υποχώρηση του από την Αττική. Επέστρεψε στον Βύρωνα μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας.

Το 1950 και ενώ ήταν ακόμη φοιτήτρια, εργάστηκε ως γνώστρια της γαλλικής γλώσσας στον κύκλο της βασίλισσας Φρειδερίκης. Μετά από την αποφοίτησή της από την Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών εργάστηκε ως ερευνήτρια στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.

Το 1953 μετακόμισε στο Παρίσι για να συνεχίσει τις σπουδές της. Δύο χρόνια μετά (1955) διορίσθηκε στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS) και το 1964 έγινε διευθύντρια σπουδών του Κέντρου.

Μεταξύ πολλών άλλων ομιλιών της, σε μια εκδήλωση προς τιμήν της, περιέγραψε συνοπτικά τη ζωή της, αλλά και κάποιες από τις απόψεις της.

“Την μέρα που γεννήθηκα, στον Βύρωνα, τα 2 παλιοκάϊκα του Μικρασιάτη πατέρα μου με τα οποία τάιζε 5 στόματα βούλιαξαν έξω από την Βουλιαγμένη. Γρουσούζικο με ανέβαζαν, γρουσούζικο με κατέβαζαν.

Ήμουν πάντα «το παιδί» όταν μιλούσαν για μένα, λέγανε «Τι κάνει το παιδί;»

Όλα τα αδέλφια μου είχαν ονόματα, εκτός από εμένα, ήμουν πάντα το ουδέτερο!

Στην καριέρα μου μεγάλο ρόλο έπαιξε η τύχη.

Την εποχή εκείνη για να γραφτείς στο Πανεπιστήμιο χρειαζόταν πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων. Που να το βρω; Όλα μου τα αδέλφια ήταν αριστεροί και όταν πέθανε ο Στάλιν έκλαιγα απαρηγόρητα… Ήμουν όμως τυχερή. Η μόνη χρονιά που δεν ζήτησαν ήταν η δική μου και έτσι γράφτηκα στην Φιλοσοφική Σχολή.

Την έδρα στην Σορβόννη την πήρα πάλι από τύχη. Γιατί ήμουν η μόνη από όλους τους άλλους υποψήφιους που είχα προλάβει να δημοσιεύσω την διπλωματική μου!

Στο Αρχαιολογικό, πάω να δω τις συμφοιτήτριες μου και πέφτω πάνω σε όλη την αριστοκρατία της Αθήνας. Μου λέει, λοιπόν, μια μέρα ο Οικονόμου, ο καθηγητής της Κλασικής Αρχαιολογίας: «Βρε Γλύκατζη, ετούτες εδώ όλες δεν έχουν ανάγκη να δουλέψουν, εσύ τι θα κάνεις στη ζωή σου;».

«Ακούστε, εγώ κάνω πάντα αυτό που θέλω πολύ, μόνο έτσι χορταίνει η ψυχή. Το στομάχι κάτι θα βρεις να το γεμίσεις. Μπορώ να πουλώ ακόμα και λεμόνια στους δρόμους».

Και πάλι με ευνόησε η τύχη και αντί να πουλάω λεμόνια, βρέθηκα στο Παλάτι!

Ακούω λοιπόν μια μέρα στην τάξη από έναν καθηγητή μας ότι η Βασίλισσα ζητούσε για τον Έρανο κάποιον που να ξέρει καλά γαλλικά. Πρώτη πρώτη, σηκώνω το χέρι μου και με παίρνουν… ΕΠΟΝίτισσα και ξαφνικά βρίσκομαι μπροστά στη Φρειδερίκη…

Δεν περνάνε 2-3 μέρες και φτάνει γράμμα από μια συμφοιτήτριά μου, δεν θα πω το όνομα, γιατί ίσως ζει: «Μεγαλειοτάτη, δεν υπάρχει μεγαλύτερη κομμουνίστρια από την Γλύκατζη και εσείς την έχετε πάρει κοντά σας;».

Το δείχνω στη Βασίλισσα και αυτή παίρνοντας το γνωστό αυστηρό αυταρχικό ύφος μου λέει: «Να της πεις, σε αυτή τη χώρα, εγώ αποφασίζω ποιος είναι κομμουνιστής!»

Περνάει ο καιρός και με τον Βασιλιά Παύλο πάμε στην Στυλίδα που είχε φτιάξει σχολεία. Φτάνουμε όλοι μαζί, κόσμος πολύς περίμενε. Ανεβαίνει ένας αστυνομικός στο πούλμαν και λέει στη Βασίλισσα: «Είναι όλοι εξαγριωμένοι, λένε ότι έχετε μαζί σας κομμουνιστές».

Το ακούει η Βασίλισσα και κατεβαίνει από το πούλμαν. Μπροστά στην πόρτα στεκόταν ένας κουτσός, πού της λέει: «Μεγαλειοτάτη, δίνετε τις δουλειές σας σε κομμουνιστές, εγώ έχασα το πόδι μου για να έχετε εσείς το θρόνο σας».

Η Φρειδερίκη, χωρίς καν να σκεφτεί, του απάντησε: «Στην δούλεψη μου θέλω έξυπνους ανθρώπους. Αν εσύ έχασες το πόδι σου για να έχω εγώ το θρόνο μου και όχι για την πατρίδα σου, τότε είσαι βλάκας!».

Η βασιλική οικογένεια της Ελλάδας (περ. 1947)

Παρεπιπτόντως, το τι χαστούκια έχει φάει μπροστά μου ο Κωνσταντίνος από την μητέρα του δεν λέγεται. Για να την εκνευρίσει γύριζε όλο το Παλάτι φωνάζοντας «Κάππα Κάππα Ε, το κόμμα σου Λαέ!»

Το πιο δεσμευτικό στις ανθρώπινες συναναστροφές είναι η ιδεολογία, να μην μιλάς παρά μόνο σε μια ορισμένη ομάδα ανθρώπων.

Εμένα δεν με ενδιαφέρει η ιδεολογία, αλλά οι άνθρωποι. Φίλος μου δεν είναι αυτός που πιστεύει στις ίδιες λύσεις με μένα, αλλά αυτός που είναι σωστός άνθρωπος.

Η καλοσύνη είναι μίμηση Θεού και θεωρώ πως όσοι κρύβουν τα χρόνια τους, χάνουν μαζί και τις αναμνήσεις τους.

Επίσης, κανένας λαός δεν έμεινε 400 χρόνια σκλάβος και επιβίωσε. Αλλά έτσι προκλήθηκε και η  μεγάλη έλλειψη αυτοπεποίθησης των Ελλήνων.

Γιατί μετά την απελευθέρωση δημιουργήθηκαν ρωσικό, γαλλικό και αγγλικό κόμμα; Που ήταν το ελληνικό κόμμα; Γιατί μάθαμε να είμαστε πάντα ραγιάδες κάποιου.

Αν ξέραμε καλά την ιστορία μας, θα είχαμε διαγράψει πολλούς υποτιθέμενους «ήρωες» και θα αλλάζαμε πολλά ονόματα δρόμων και πλατειών που φέρουν τα ονόματά τους.

Όταν ο Έλληνας πάει στην Ευρώπη ουσιαστικά πάει στο σπίτι του. Αν θεωρήσουμε «εξωτερικό» την Ευρώπη σημαίνει πως είμαστε ακόμα «Ανατολή».

Κάποια στιγμή, μαζί με τον Πρόεδρο Μιτεράν φθάνω στη Νέα Υόρκη για να υπογράψω συμβάσεις με τα αμερικανικά πανεπιστήμια.

Φτάνοντας στο Πανεπιστήμιο, μας υποδέχεται ο πρόεδρός του: «Χορεύεις καλαματιανό;» μου λέει και τα χάνω, «το όνομα μου είναι John Brademas».

Στο δείπνο, εντυπωσιασμένος ο Μιτεράν, σχολιάζει: «Ο Πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (Μπραδήμας) και η Πρόεδρος όλων των Πανεπιστημίων του Παρισιού (Γλύκατζη) δεν μίλησαν ούτε γαλλικά, ούτε αγγλικά, αλλά ελληνικά. Ε! Αυτό είναι αυτοκρατορία!»

Στην Γαλλία, ο υλικά πλούσιος δεν θεωρείται αστός, η αστική τάξη είναι παιδεία!

Η Παιδεία στην Ελλάδα έχει αποτύχει, γιατί στα παιδιά μιλάνε όλοι από την αρχή για επιτυχία. Κανείς δεν τους μιλάει για ευτυχία!”

Εάν και προερχόταν από μια οικογένεια με αριστερές πολιτικές πεποιθήσεις, είχε πάντα τα δικά της πιστεύω.

Έτσι, στο Ελληνικό δημοψήφισμα το καλοκαίρι του 2015 τάχθηκε υπέρ του «Ναι», ενώ τον Νοέμβριο του ιδίου έτους εξέδωσε μία ανακοίνωση και ένα βίντεο. Σε αυτό δήλωνε την έμπρακτη στήριξή της για τον Κυριάκο Κ. Μητσοτάκη στις εσωκομματικές εκλογές της Νέας Δημοκρατίας. Μέσα σε αυτό του αφιέρωσε επίσης και ένα ποίημα.

Ισχυρίστηκε ότι στον τάφο της Βεργίνας είναι θαμμένος ο Μέγας Αλέξανδρος, το οποίο και αναλύει στο βιβλίο της Ο Μέγας Αλέξανδρος των Βυζαντινών.

Τον Ιούνιο του 2019, μαζί με άλλες εξέχουσες προσωπικότητες ζήτησε την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου.

Επίσης, διετέλεσε μέλος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση.

Τιμητικές διακρίσεις

Εν έτη 2022, είναι Επίτιμη Διδάκτωρ του Αμερικανικού Πανεπιστημίου των Παρισίων (1989). Επίσης, μεταξύ άλλων, του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, των Πανεπιστημίων του Λονδίνου, της Θεσσαλονίκης και των Αθηνών. Επιπλέον, του Βελιγραδίου, της Λίμα, του Νιου Μπράνσγουικ (Καναδάς), της Χάιφα, της Νέας Υόρκης, του Φραίμπουργκ (Ελβετία) κ.α.

Είναι τιμητικό μέλος των Ακαδημιών των Αθηνών, του Βερολίνου, της Βουλγαρίας, καθώς και της Βρετανικής Ακαδημίας.

Είναι μέλος και συνεργάτιδα της Βασιλικής Ακαδημίας των Επιστημών, των Γραμμάτων και των Τεχνών του Βελγίου.

Από τη Γαλλική Δημοκρατία έχει λάβει τις παρακάτω τιμητικές διακρίσεις:

• Ταξιάρχης της Λεγεώνας της Τιμής.
• Μεγαλόσταυρος του Εθνικού Τάγματος της Τιμής.
• Διοικητής της Τάξης των Ακαδημαϊκών Φοινίκων.
• Ταξιάρχης των Τεχνών και των Γραμμάτων.
• Ακόμη έχει λάβει τις διακρίσεις:
• Ταξιάρχης της Λεγεώνας της Τιμής (Ελλάδα).
• Επίτιμη Πολίτης (Γαλλία).
• Υψηλότατη Ταξιάρχης (Μεξικό).
• Ταξιάρχης της Εθνικής Ταξιαρχίας (Λουξεμβούργο).
• Υψηλότερη Ταξιάρχης της Ταξιαρχίας των Τιμών (Αυστρία).
• Ταξιάρχης της Βασιλικής Ταξιαρχίας της Δανίας.
• Ταξιάρχης των Επιστημών, της Παιδείας και της Τέχνης (Πορτογαλία).
• Ταξιάρχης της Ταξιαρχίας της Τιμής (Ιταλία).
• Τιμητικό μετάλλιο από τη Πολωνική Ακαδημία Επιστημών
• Ασημένιο Μετάλλιο του Ολυμπιακού Τάγματος από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή.

“Νίκησα τις φοβίες μου με την στολή της πειθαρχίας!”

Στην τηλεοπτική εκπομπή Μεγάλοι Έλληνες κατέλαβε την 86^η θέση.

Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ θεωρείται σήμερα μία από τις πλέον εξέχουσες ακαδημαϊκές προσωπικότητες. Ιδιαίτερα στη βυζαντινολογία έχει έναν πολύ μεγάλο αριθμό σχετικών διαλέξεων και ομιλιών τόσο εντός, όσο και εκτός Ελλάδας!

Φωτογραφίες: Καθημερινή, The Toc, Wikipaidia,