“Εδώ Πολυτεχνείο”: Πότε, πως και γιατί έγινε η κατάληψη (+video)

Η κατάληψη στο Πολυτεχνείο το 1973 και η “εξέγερση” των φοιτητών, ήταν μια μαζική διαδήλωση. Οι αντιδράσεις των φοιτητών κατά της  Χούντας των συνταγματαρχών, είχαν ξεκινήσει ήδη από την αρχή εκείνου του έτους.

Η μαζική εξέγερση των φοιτητών το 1973 ξεκίνησε σταδιακά πολλούς μήνες πριν, από τον Φεβρουάριο του 1973. Οι διαδηλώσεις ουσιαστικά κορυφώθηκαν στις 14 Νοεμβρίου 1973 με την κατάληψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αθηνών.

Τα κύρια αιτήματα φοιτητών και σπουδαστών, ήταν η διεξαγωγή ελεύθερων φοιτητικών εκλογών και η κατάργηση του νόμου στράτευσης των φοιτητών.

Η αρχική πορεία κλιμακώθηκε με αποτέλεσμα την κατάληψη του ΕΜΠ, από πολλούς φοιτητές, οδηγώντας στην αιματοχυσία της 17ης Νοεμβρίου με την καταστολή της εξέγερσης.

Με βάση μαρτυρίες από φοιτητές της εποχής, στην Νομική και το Πολυτεχνείο

Μας είπαν: “Εκείνο το διάστημα, τον Νοέμβριο του 1973, δεν ίσχυε πλέον στην Ελλάδα ο πολύ αυστηρός στρατιωτικός νόμος. Εάν ίσχυε ακόμη, δεν θα είχαμε την δυνατότητα να κάνουμε συστηματικές διαδηλώσεις. Τα πράγματα είχαν χαλαρώσει ελαφρός. Οι στρατιωτικοί που μέχρι τον Οκτώβριο του 1973 αποτελούσαν τη Χούντα, είτε είχαν αποστρατευθεί έως τότε σταδιακά, είτε, όσοι ήσαν ακόμη εν ενεργεία, είχαν επιστρέψει στις μονάδες τους. Εκείνο το διάστημα, υπήρχε υπηρεσιακή Κυβέρνηση, με Πρωθυπουργό τον Πολιτικό Σπύρο Μαρκεζίνη. Η Κυβέρνηση Μαρκεζινη, είχε προκηρύξει και εκλογές για τον Φεβρουάριο τού 1974. Η κατάληψη του Πολυτεχνείου τελικά, δεν έριξε την Χούντα όπως πολλοί υποστηρίζουν. Αντιθέτως, οδήγησε την στυγνή Δικτατορία του Ιωαννίδη και την τουρκική εισβολή στην Κύπρo  το 1974”.

Η δικτατορία

Αφού στις 21 Απριλίου 1967 ο στρατός κατέλαβε την κυβέρνηση της Ελλάδας, διέλυσε όλα τα πολιτικά κόμματα και εφάρμοσε στρατιωτικό νόμο. Κατάργησε κάθε ατομική ελευθερία και  βασάνιζε, φυλάκιζε και εξόριζε, πολίτες και πολιτικούς προπάντων λόγο των πολιτικών τους πεποιθήσεων, αλλά όχι μόνο.

Το 1973 πρωθυπουργός της χώρας ήταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος. Αυτός ξεκίνησε  μια διαδικασία “φιλελευθεροποίησης” του καθεστώτος. Άρχισε να αποφυλακίζει πολιτικούς κρατούμενους, να κάνει μερική άρση λογοκρισίας και υποσχέθηκε νέο σύνταγμα και εκλογές το 1974. Με αφορμή την “φιλελευθεροποίηση”, πολλά στελέχη της αντιπολίτευσης άρχισαν  πάλι πολιτική δράση ενάντια στη χούντα.

Οι εξέγερση των φοιτητών

Τον Φεβρουάριο του 1973 ξεκίνησαν την αντιχουντική τους δράση και οι φοιτητές. Στις 5/2 στο Πολυτεχνείο έγινε αποχή από τα μαθήματά. Στις 13/2 έγινε διαδήλωση μέσα στο Πολυτεχνείο, όπου με εντολή επενέβη η αστυνομία. Παραβιάζοντας το πανεπιστημιακό άσυλο, συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη έντεκα φοιτητές. Με αφορμή αυτό, στις 21/2 έγινε η πρώτη μαζική και δημόσια φοιτητική διαμαρτυρία ενάντια στη χούντα. Έπειτα, περίπου 3.000 φοιτητές της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κατέλαβαν το κτίριο της σχολής στη οδό Σόλωνος, στο κέντρο της Αθήνας. Ζητούσαν ανάκληση του νόμου 1347 που επέβαλε την στράτευση «αντιδραστικών νέων», καθώς 88 συμφοιτητές τους στρατολογήθηκαν με τη βία, παρά τη θέλησή τους.

Από την ταράτσα του κτιρίου της Νομικής απαγγέλλουν έναν όρκο:

«Εμείς οι φοιτηταί των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, ορκιζόμαστε στο όνομα της ελευθερίας, να αγωνισθούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση:

α) των ακαδημαϊκών ελευθεριών,

β) του πανεπιστημιακού ασύλου,

γ) της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων».

Η αστυνομία έλαβε εντολή να επέμβει. Πολλοί φοιτητές που βρισκόταν στους γύρω δρόμους υπέστησαν αστυνομική βία, αλλά το πανεπιστημιακό άσυλο δεν παραβιάστηκε. Τα γεγονότα στη Νομική θεωρούνται προάγγελος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Τα γεγονότα στο πολυτεχνείο

Στις 14 Νοεμβρίου 1973 οι φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν αποχή από τα μαθήματα.  Ξεκίνησαν διαδηλώσεις, και αυτοαποκαλούμενοι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι»  ταμπουρώθηκαν μέσα στο κτίριο επί της οδού Πατησίων. Εκεί ξεκίνησαν και την λειτουργία του ανεξάρτητου ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου.

Ο ραδιοφωνικός πομπός κατασκευάστηκε μέσα σε λίγες ώρες στα εργαστήρια της σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, από τον Γιώργο Κυρλάκη. Εκφωνητές του σταθμού ήταν η Μαρία Δαμανάκη, ο Δημήτρης Παπαχρήστος και ο Μίλτος Χαραλαμπίδης.

«Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ Πολυτεχνείο!»

Οι διαδηλώσεις, τα συλλαλητήρια και οι εκδηλώσεις ενάντια στο καθεστώς της Χούντας αυξήθηκαν. Κυρίως στην Αθήνα αλλά και σε σημεία της επαρχίας δημιουργήθηκαν συνθήκες εξέγερσης. Από τις 14 Νοεμβρίου μέχρι και τις 17 Νοεμβρίου στήθηκαν οδοφράγματα και διεξήχθησαν οδομαχίες μεταξύ εξεγερμένων και αστυνομίας.

Τη νύχτα της 16ης Νοεμβρίου η ομάδα των χουντικών νεολαίων Κ4Α, που είχε συγκεντρωθεί το πρώτο βράδυ,  συγκεντρώθηκαν έξω από τα γραφεία της οργάνωσης, στη διασταύρωση των οδών Μπουμπουλίνας και Αλεξάνδρας. Μεταξύ τους φέρεται να συμμετείχε και ο ιδρυτής της Χρυσής Αυγής, δεκαεξάχρονος τότε, Νίκος Μιχαλολιάκος. Επίσης όσοι είχαν αποφασίσει να συνδράμουν στις δυνάμεις καταστολής, όπως ο Ηλίας Τσιαπούρης. Αυτός, μαζί με άλλους παρακρατικούς, κατηγορήθηκε ότι πυροβολούσε διαδηλωτές από την ταράτσα του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως. Διασκορπίστηκαν, ωστόσο, μετά την επίθεση ενός αγήματος αστυνομικών που δεν αντιλήφθηκε την ταυτότητά τους.

Τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου

Στις 3 π.μ. της 17ης Νοεμβρίου 1973, στο Πολυτεχνείο, και ενώ οι διαπραγματεύσεις για ασφαλή αποχώρηση των φοιτητών από το χώρο του Πολυτεχνείου βρίσκονταν σε εξέλιξη, αποφασίστηκε από την μεταβατική κυβέρνηση η επέμβαση του στρατού. Ένα από τα τρία άρματα που είχαν παραταχθεί έξω από τη σχολή, γκρέμισε την κεντρική πύλη. Κατά την είσοδο του άρματος, υποστηρίζεται η φήμη, χωρίς να έχει αποδειχθεί, ότι συνεθλίβησαν 2–3 φοιτητές που βρίσκονται πίσω από την πύλη (γεγονός «πιθανό αλλά ανεπιβεβαίωτο» σύμφωνα με το πόρισμα του εισαγγελέα Τσεβά). Επίσης, από τα συντρίμμια τραυματίστηκε σοβαρά, με συντριπτικά κατάγματα στα πόδια, η φοιτήτρια Πέπη Ρηγοπούλου.

Ο σταθμός του Πολυτεχνείου έκανε εκκλήσεις στους στρατιώτες να αψηφήσουν τις εντολές των ανωτέρων τους και στη συνέχεια ο εκφωνητής απήγγειλε τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο. Η μετάδοση συνεχίστηκε ακόμα και μετά την είσοδο του άρματος στον χώρο της σχολής. Οι φοιτητές που είχαν παραμείνει στο Πολυτεχνείο, μαζεύτηκαν στο κεντρικό προαύλιο, ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο. Η πτώση της πύλης ακολουθήθηκε από την είσοδο μιας μονάδας ενόπλων στρατιωτών των ΛΟΚ που οδήγησαν τους φοιτητές, χωρίς βια, έξω από το Πολυτεχνείο, μέσω της πύλης της οδού Στουρνάρη. Οι αστυνομικές δυνάμεις που περίμεναν στα δυο πεζοδρόμια της Στουρνάρη επιτέθηκαν στους φοιτητές, την έξοδο των οποίων αποφασίζουν (σύμφωνα και με το πόρισμα του εισαγγελέα Τσεβά) να περιφρουρήσουν κάποιοι από τους στρατιώτες, οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις επενέβησαν και εναντίον των αστυνομικών που βιαιοπραγούσαν στους φοιτητές. Πολλοί φοιτητές βρήκαν καταφύγιο σε γειτονικές πολυκατοικίες. Ελεύθεροι σκοπευτές της αστυνομίας άνοιξαν πυρ από γειτονικές ταράτσες, ενώ άνδρες της ΚΥΠ καταδίωξαν τους εξεγερθέντες.

Οι εκφωνητές του σταθμού του Πολυτεχνείου παρέμειναν στο πόστο τους και συνέχισαν να εκπέμπουν για 40 λεπτά μετά την έξοδο, οπότε συνελήφθησαν.

Τα θύματα του Πολυτεχνείου

Στρατιώτες και αστυνομικοί έβαλαν με πραγματικά πυρά κατά πολιτών μέχρι και την επόμενη μέρα. Με συνέπεια αρκετούς θανάτους στον χώρο γύρω από το Πολυτεχνείο, αλλά και στην υπόλοιπη Αθήνα.

Οι εφημερίδες αρχικά δεν ανέγραψαν όλα τα θύματα (νεκρούς και τραυματίες).

Η πρώτη επίσημη καταγραφή για το Πολυτεχνείο το 1973, έγινε τον Οκτώβριο του 1974, από τον εισαγγελέα Δημήτρη Τσεβά, εντόπισε 18 επίσημους ή πλήρως βεβαιωθέντες νεκρούς και 16 άγνωστους «βασίμως προκύπτοντες» (34 θύματα). Ένα χρόνο αργότερα ο αντιεισαγγελέας εφετών Ιωάννης Ζαγκίνης έκανε λόγο για 23 νεκρούς, ενώ κατά τη διάρκεια της δίκης που ακολούθησε προστέθηκε ακόμη ένας. Οι πρώτες δημοσιογραφικές προσπάθειες για την καταγραφή των γεγονότων μιλούσαν για 59 νεκρούς ή και 79 θύματα, με βάση τον κατάλογο Γεωργούλα.

Σύμφωνα με έρευνα του Διευθυντή Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Λεωνίδα Καλλιβρετάκη το 2003, ο αριθμός των επωνύμων νεκρών ανέρχονταν σε 24, ενώ αυτός των νεκρών αγνώστων στοιχείων σε 16.

Ο Χρήστος Λάζος υποστήριξε ότι οι νεκροί είναι 83 και ίσως περισσότεροι. Ανάμεσά τους ο 19χρονος Μιχάλης Μυρογιάννης, ο μαθητής λυκείου Διομήδης Κομνηνός καθώς και ένα πεντάχρονο αγόρι που σκοτώθηκε από πυροβόλο όπλο στρατιώτη στην περιοχή του Ζωγράφου. Κατά τη δίκη των υπευθύνων της χούντας υπήρξαν μαρτυρίες για τον θάνατο πολλών πολιτών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. Τέλος χιλιάδες σύμφωνα με εκτιμήσεις ήταν οι τραυματίες πολίτες.

Με πληροφορίες και από την wikipedia