Αμφίπολη. Η ιστορία, η σύληση του τάφου από τους Βρετανούς (1916) και η ανασκαφή!

Η Αμφίπολη ήταν αρχαία πόλη χτισμένη στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα, στη θέση (ή πολύ κοντά) της πόλης που παλαιότερα ονομαζόταν “Εννέα Οδοί”. Ιδρύθηκε από Αθηναίους το 437 π.Χ. με στόχο τον έλεγχο των μεταλλείων της Θράκης, πέρασε σους Σπαρτιάτες το 431-421 π.Χ. και τέλος… καταλήφθηκε από τον Φίλιππο (πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου). Από την πόλη διερχόταν η Εγνατία οδός. Από τα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. άρχισε να ερημώνει σταδιακά και εγκαταλείφθηκε εντελώς τον 8ο αιώνα μ.Χ.  

Τάφος Αμφίπολης / Τύμβος Καστά
Κατά τον Πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο, Έλληνες στρατιώτες παρατήρησαν την ύπαρξη μαρμάρων μέσα σε θάμνους, τότε το 1913 έγιναν κάποιες ανασκαφές από Έλληνες αρχαιολόγους, οι οποίες έφεραν στο φως τον μεγάλο μαρμάρινο λέοντα.
Ο χώρος άρχισε να ανασκάπτεται περιμετρικά ξανά το 2012 από την αρχαιολόγο Κατερίνα Περιστέρη και αναδείχθηκε στο ευρύ κοινό τον Αύγουστο του 2014 με τα πρώτα ευρήματα.
Στην αρχαιολογική ανασκαφή της Αμφίπολης και στις εργασίες που γίνονται, η  γενική γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη τόνισε σε συνέντευξή της στους δημοσιογράφους: «Η αρχαιολογία πάντα μας εκπλήσσει»!
Αναφερόταν στα έως τώρα αρχαιολογικά ευρήματα στην Αμφίπολη, όπως τις Σφίγγες στην είσοδο του τάφου, τις Καρυάτιδες στον δεύτερο θάλαμο και το εντυπωσιακό ψηφιδωτό στον τρίτο θάλαμο με την απεικόνιση της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα!

Από την ανασκαφή έχουν έρθει στο φως τρεις διαδοχικοί θάλαμοι που επικοινωνούν μεταξύ τους με θύρες, ενώ στον τρίτο θάλαμο υπάρχει μικρότερη θύρα που φαίνεται να οδηγεί σε τέταρτο θάλαμο, χωρίς όμως να είναι βέβαιο ότι αυτός είναι ο τελευταίος ή νεκρικός θάλαμος.


Ένα σπασμένο μαρμάρινο θυρόφυλλο που εντοπίστηκε στο δάπεδο του τρίτου θαλάμου, το οποίο κρυβόταν μέσα σε τεχνητό όρυγμα, δείχνει ότι, παρόλο που τέταρτος θάλαμος δε βρέθηκε, τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμη και όλα δείχνουν ότι ο Τύμβος Καστά μπορεί να κρύβει και άλλα σημαντικά ευρήματα.
«Ωστόσο, τόνισε η κυρία Μενδώνη, υπάρχει πολύ χώμα ακόμη που πρέπει να απομακρυνθεί τις επόμενες ημέρες». Και απάντησε σε όσα δημοσιεύτηκαν στα ΜΜΕ «Ο τάφος έχει δεχτεί σαφέστατα ανθρώπινη παρέμβαση, μέχρι εδώ που βρισκόμαστε. Οι ενδείξεις λένε ότι κάποια στιγμή έγιναν κάποιες απόπειρες σύλησης από τυμβωρύχους. Μέχρι ποιο σημείο φτάσανε, δεν μπορούμε να το πούμε αυτό».  Τονίζεται επίσης ότι ο τοίχος σφράγισης και το χώμα τοποθετήθηκαν πολύ μετά την κατασκευή του τάφου. Αυτό ενισχύει την άποψη ότι κάποτε ήταν ανοικτός και προσβάσιμος και πιθανότατα έγιναν εργασίες προκειμένου να αποτραπούν οι τυμβωρύχοι.

Όμως αυτό που ήταν γνωστό και δεν αναφέρει κανείς, είναι πως το 1916 ο τάφος συλήθηκε!  

Μια φωτογραφία που απεικονίζει στρατιώτες του Βρετανικού Στρατού, κρατώντας με υπερηφάνεια ανθρώπινα κρανία που βρέθηκαν γύρω από τον τάφο της Αμφίπολης, φανερώνει πως ο τάφος έχει συληθεί πριν από έναν αιώνα…
Το Σύνταγμα Shropshire του Βρετανικού Στρατού που σχηματίστηκε το 1881, στάλθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1915 κατόπιν αιτήματος του Έλληνα Πρωθυπουργού και πέρασε σχεδόν τρία χρόνια πολεμώντας τους Βούλγαρους στη Μακεδονία. Το μεγαλύτερο διάστημα, είχε βάση στο μέτωπο του Στρυμόνα μεταξύ της λίμνης Δοϊράνης και της Αμφίπολης, όπου κατασκεύασε χαρακώματα, και πολέμησε σε πολλές μάχες. Ωστόσο, φαίνεται ότι το τάγμα έκανε περισσότερα πράγματα από το να πολεμάει απλώς, καθώς προέκυψαν φωτογραφίες που δείχνουν ότι ο Βρετανικός Στρατός εισήλθε στον περίφημο τάφο της Αμφίπολης, και επιδείκνυε με περηφάνεια ανθρώπινα κρανία που βρέθηκαν στην περιοχή.

Είναι ήδη γνωστό ότι ο Λέων της Αμφίπολης, ένα μαρμάρινο άγαλμα ύψους 5,3 μέτρων που κάποτε βρισκόταν στην κορυφή του τάφου της Αμφίπολης, βρέθηκε από Βρετανούς στρατιώτες που έχτιζαν οχυρώσεις στη γέφυρα της Αμφίπολης το 1916. Εν τω μεταξύ, το 1976 μια δημοσίευση του αρχαιολόγου Φώτη Πέτσα στην εφημερίδα «Πρόοδος» των Σερρών σχετικά με την ιστορία του Λέοντα της Αμφίπολης τόνιζε ότι κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου το 1913,  Έλληνες στρατιώτες βρήκαν τα θεμέλια του βάθρου του μνημείου, ενώ έσκαβαν χαρακώματα. Αργότερα, το 1916, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, Βρετανοί στρατιώτες ανακάλυψαν τα πρώτα τμήματα του μαρμάρινου Λέοντα. Προσπάθησαν να μεταφέρουν τα κομμάτια του με ένα πλοίο, αλλά τους εμπόδισαν οι εχθροί με μια βομβιστική επίθεση.

Όταν οι αρχαιολόγοι εισήλθαν στο δεύτερο θάλαμο του τάφου της Αμφίπολης τον περασμένο Αύγουστο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το μαρμάρινο τείχος φραγής από τον τρίτο θάλαμο είχε ήδη σπάσει σε μια γωνιά, οδηγώντας τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι ο τάφος έχει συληθεί στο παρελθόν. Ωστόσο, η σύληση δε μπορεί να έχει συμβεί στο αρχαίο παρελθόν, αλλά από τους Βρετανούς στρατιώτες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Με λίγο ψάξιμο στην ιστοσελίδα του Βρετανικού Μουσείου αποκαλύφτηκαν περισσότερα στοιχεία που υποστηρίζουν τη σύληση. Στη βιογραφία του Dr. Eric Gardner (1877-1951), Βρετανός γιατρός και ερασιτέχνης αρχαιολόγος, η οποία δημοσιεύτηκε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αποκαλύπτεται ότι πήρε τους θησαυρούς που βρέθηκαν στην Αμφίπολη και τους «δώρισε» στο Βρετανικό Μουσείο. Το Βρετανικό Μουσείο δήλωσε ότι αυτός βασίστηκε γύρω από την Αμφίπολη στο μέτωπο του Στρυμόνα, όπου ένας αρχαϊκός, ελληνιστικός τάφος αποκαλύφθηκε. Δώρισε περιεχόμενα του τάφου της Αμφίπολης στο Βρετανικό Μουσείο το 1918.

Σε μια φωτογραφία αναδεικνύονται κοσμήματα του 6ου αιώνα π.Χ. τα οποία ανασκάφησαν από τον Dr. Eric Gardner το 1918 από τον τάφο της Αμφίπολης που εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο. Μέσα στον τάφο, ο Dr. βρήκε ένα θησαυρό, που συμπεριλάμβανε χρυσά, αργυρά, και χάλκινα κοσμήματα, κεραμικά, μια μεταλλική καρφίτσα για τα μαλλιά, και ένα σιδερένιο μαχαίρι. Δεν είναι γνωστό κατά πόσο ο ίδιος τα κράτησε για τον εαυτό του, αλλά εννέα από αυτά τα στοιχεία τώρα εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο. Είναι περίεργο να πούμε το λιγότερο, ότι μέσα στο ντόρο που δημιουργήθηκε από τα Μ.Μ.Ε. σχετικά με τη σημερινή ανασκαφή του τεράστιου τάφου στην Αμφίπολη, το Βρετανικό Μουσείο παραμένει σιωπηλό επί του θέματος. Ίσως φοβούνται ένα δεύτερο σενάριο «Ελγίνεια Μάρμαρα».

Editor: Κωνσταντίνα Κ.