Ο νέος Ποινικός Κώδικας και οι βασικές αλλαγές του

Ο νέος Ποινικός Κώδικας προβλέπει έκτιση ποινών στα πλημμελήματα και αύξηση ανώτατου ορίου κάθειρξης για τα κακουργήματα.

 

Ο νέος Ποινικός Κώδικας, από το 2024, έχει σκοπό να υπηρετεί τα δικαιώματα των θυμάτων. Θα περιλαμβάνει αυστηροποίηση των ποινών και επιτάχυνση της διαδικασίας έκδοσης δικαστικών αποφάσεων.

Όπως τονίστηκε, ο νέος ποινικός κώδικας έχει σκοπό να υπηρετεί τα δικαιώματα των θυμάτων. Σε  αντίθεση με το προηγούμενο ποινικό πλαίσιο που ορίστηκε το 2019 και οδήγησε στην ατιμωρησία της βαριάς εγκληματικότητας.

Ο Υπουργός Δικαιοσύνης δήλωσε σχετικά με αυτό:

«Ακούμε από την αντιπολίτευση ειρωνικές προσεγγίσεις ότι δήθεν το νομοσχέδιο είναι  θυματοκεντρικό. Όμως, ποιος θα έρθει στην θέση της μάνας που περιμένει το βράδυ το παιδί της να γυρίσει και της τηλεφωνούν για να της πουν ότι ένας μεθυσμένος πέρασε με κόκκινο φανάρι και το σκότωσε; Ποιος είναι στην θέση του θύματος που ξυλοκοπείται ή συκοφαντείται και ο θύτης δεν παθαίνει τίποτα με το ισχύον σύστημα; Ποιος έρχεται στη θέση του ιδιοκτήτη που βλέπει το σπίτι του λεηλατημένο;

Όταν λοιπόν μιλάμε για τα δικαιώματα των θυμάτων μιλάμε για τα δικαιώματα της ίδιας της κοινωνίας. Που δεν θέλει να την κλέβουν, να την κακοποιούν και να βιάζουν τα παιδιά της. Να βιάζουν τα παιδιά και με το υφιστάμενο πλαίσιο αυτός που το κάνει, όποια καταδίκη και να υποστεί, σε λίγο να είναι έξω;»

Αυτό το νομοσχέδιο επιχειρεί να εκπέμψει το μήνυμα προς όλους όσους παρανομούν, ότι από εδώ και πέρα ο κίνδυνος να πάνε φυλακή είναι σοβαρός και θα εκτίσουν την ποινή τους. Όλη η κατεύθυνση και φιλοσοφία του νομοσχεδίου βρίσκεται στον αντίποδα αυτού από το 2019 που ψηφίστηκε λίγο πριν κλείσει η Βουλή».

Η συζήτηση για το νέο σχέδιο νόμου ολοκληρώνεται στις 22 Φεβρουαρίου 2024. Επί της αρχής  ψηφίζουν θετικά οι βουλευτές της πλειοψηφίας, ενώ καταψηφίζουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης.

Οι βασικές αλλαγές που εισάγει ο νέος Ποινικός Κώδικας

Έκτιση των ποινών φυλάκισης στα πλημμελήματα

 – Η αναστολή της ποινής για πλημμελήματα μετατρέπεται από κανόνα σε εξαίρεση. Θα μπορεί να χορηγηθεί σε ποινές φυλάκισης έως ένα έτος όταν οι αμετάκλητες προηγούμενες καταδίκες δεν υπερβαίνουν το ένα έτος.

– Για ποινές φυλάκισης έως 2 έτη, προτεραιότητα αποτελεί η έκτιση ποινών με τους εναλλακτικούς τρόπους κοινωφελούς εργασίας ή μετατροπής της ποινής σε χρήμα ή σε κατ’ οίκον έκτιση με ηλεκτρονική επιτήρηση.

– Για ποινές φυλάκισης από 2 έως 3 έτη προβλέπεται έκτιση σε σωφρονιστικό κατάστημα του συνόλου ή μέρους της ποινής από 30 ημέρες έως 6 μηνών, κατά την κρίση του δικαστηρίου.

– Για ποινές φυλάκισης άνω των 3 ετών προβλέπεται έκτιση σε σωφρονιστικό κατάστημα του συνόλου ή μέρους της ποινής από το 1/5 έως τα 2/5 αυτής, κατά την κρίση του δικαστηρίου.

Εξορθολογισμός ποινών – Προϋποθέσεις δίωξης για κακουργήματα 

– Αύξηση του ανωτάτου ορίου κάθειρξης για κακουργήματα από τα 15 στα 20 έτη.

– Αύξηση του ανωτάτου ορίου κάθειρξης επί συρροής κακουργημάτων στα 25 έτη (από 20). Αντίστοιχα και επί συρροής πλημμελημάτων στα 10 έτη (από 8).

– Οριζόντια πρόβλεψη αυτεπάγγελτης δίωξης για όλα τα κακουργήματα ανεξαρτήτως φορέα του προστατευόμενου έννομου αγαθού.

– Για την ενίσχυση της διαφάνειας θεσπίζεται ειδική ποινική ευθύνη Νομικών Προσώπων και Νομικών Οντοτήτων. Στις περιπτώσεις που πραγματοποιούν δωροδοκίες δημοσίων υπαλλήλων προκειμένου να αποσπάσουν αθέμιτα οφέλη. Προβλέπονται χρηματικές ποινές ύψους εκατομμυρίων ευρώ. Ενώ θα μπορεί να επιβάλλεται από τα αρμόδια Δικαστήρια το κλείσιμο των εταιριών αυτών.

Αποφυλάκιση κρατουμένων και επαναφορά δικαστικής απέλασης

– Η αποφυλάκιση (υπό όρους) θα εναπόκειται στην ουσιαστική κρίση του δικαστικού συμβουλίου ανάλογα με την επικινδυνότητα του εγκλήματος και τα ατομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του δράστη.

– Επαναφορά του μέτρου ασφαλείας της δικαστικής απέλασης επί κακουργημάτων μετά την έκτιση ποινής κάθειρξης.

– Αντιμετώπιση εγκλημάτων με σοβαρές κοινωνικές προεκτάσεις.

– Αύξηση της ποινής και απαγόρευση κάθε μορφής αναστολής ή μετατροπής της, για το αδίκημα του εμπρησμού δάσους.

– Πρόβλεψη για δήμευση της περιουσίας του καταδικασθέντος εμπρηστή, ανάλογη με το μέγεθος της βλάβης που προκλήθηκε.

– Πρόβλεψη ποινικών κυρώσεων για προπαρασκευαστικές πράξεις εμπρησμού, όπως η κατοχή εμπρηστικών μέσων με σκοπό την προετοιμασία εμπρησμού δάσους.

– Αναβάθμιση σε κακούργημα της από αμέλεια πρόκλησης πυρκαγιάς δάσους, σε συνθήκες με ακραίο δείκτη επικινδυνότητας. Όταν αυτή επιφέρει σωματικές βλάβες, θανάτους ή βαρύτατη οικολογική βλάβη.

– Ένταξη της παραβίασης ερυθρού σηματοδότη στις περιπτώσεις κακουργημάτων επικίνδυνης οδήγησης, όταν προκαλείται θάνατος ή βαριά σωματική βλάβη.

– Αύξηση του ελάχιστου ορίου ποινής για το έγκλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, από τους 3 μήνες στα 2 έτη.

– Θεσπίζεται ως ειδικό έγκλημα η διατάραξη λειτουργίας νοσηλευτικού ή εκπαιδευτικού ιδρύματος. Με αυστηροποίηση της ποινής σε περιπτώσεις βιαιοπραγίας.

Προβλέψεις νομοσχεδίου στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας

Επιτάχυνση της ποινικής δίκης

– Κατάργηση Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων και υποκατάστασή του από Τριμελές Εφετείο που θα συγκροτείται από αρχαιότερους δικαστές.

– Ενίσχυση της αρμοδιότητας Μονομελούς Πλημμελειοδικείου και Μονομελούς Εφετείου.

– Άμεση εκδίκαση, χωρίς τήρηση της χρονοβόρας διαδικασίας των συμβουλίων σε σοβαρά κακουργήματα (εμπρησμός δάσους, διατάραξη ασφάλειας συγκοινωνιών), όπως και κακουργήματα όλων των ειδικών ποινικών νόμων.

– Περιορισμός των αναβολών της ποινικής δίκης που χορηγεί το δικαστήριο, ανεξαρτήτως αιτίας, σε μία αναβολή ανά υπόθεση.

– Πρόβλεψη υψηλών χρηματικών προστίμων για τους δικομανείς και όσους με δόλιες και προφανώς αβάσιμες μηνύσεις απασχολούν ασκόπως τον μηχανισμό απονομής της δικαιοσύνης .

Εκσυγχρονισμός και αποτελεσματικότητα της ποινικής δίκης

– Ενίσχυση του θεσμού της ποινικής διαπραγμάτευσης μεταξύ εισαγγελέα και κατηγορουμένου και πρόβλεψη έναρξή της με πρωτοβουλία του εισαγγελέα.

– Πρόβλεψη διεξαγωγής επιμέρους διαδικασιών της ποινικής δίκης, με τη χρήση τεχνολογικών μέσων (εικονοτηλεδιάσκεψη).

– Ρητή πρόβλεψη της επιβολής του περιοριστικού όρου της ηλεκτρονικής επιτήρησης με δυνατότητα ανίχνευσης κίνησης και εντοπισμού θέσης (βραχιολάκι).

Προβλέψεις για την προστασία των ανηλίκων

– Το αυξημένο πλαίσιο ποινής που προβλέπεται για τα εγκλήματα με ρατσιστικά χαρακτηριστικά (άρθρο 82Α ΠΚ) εφαρμόζεται και σε κάθε έγκλημα που στρέφεται σε βάρος ανηλίκου ή προσώπου που δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του.

– Ο νέος Ποινικός Κώδικας θεσπίζεται το ποινικό αδίκημα της στρατολόγησης ανηλίκων με σκοπό την τέλεση αξιόποινων πράξεων.

– Αυστηροποιούνται οι ποινές εγκλημάτων βίας που στρέφονται σε βάρος ανηλίκων ή τελούνται ενώπιον τους (άρθρα 312, 330, 333 ΠΚ άρθρα 6,7 Ν.3500/2006).

– Πρόβλεψη νέων μέτρων αναμόρφωσης, παιδαγωγικού χαρακτήρα, για ανήλικους δράστες, όπως η συμμετοχή σε αθλητικά σωματεία ή η παρακολούθηση ειδικών εκπαιδευτικών, καλλιτεχνικών ή πολιτιστικών προγραμμάτων.

– Ένταξη των ανηλίκων θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας στο προστατευτικό πλέγμα του άρθρου 227 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, που θωρακίζει το θύμα κατά τον τρόπο εξέτασης και το προφυλάσσει από επαναλαμβανόμενη έκθεση σε ψυχική ταλαιπωρία.

Προβλέψεις νομοσχεδίου για Ενδοοικογενειακή Βία

– Θεσπίζεται υποχρέωση των επαγγελματιών (εκπαιδευτικοί, ιατροί, ψυχολόγοι κ.ά) να καταγγέλλουν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, με ταυτόχρονη ενίσχυση του πλέγματος προστασίας, από ενδεχόμενες σε βάρος τους κακόβουλες μηνύσεις.

– Δημιουργείται το κατάλληλο υποστηρικτικό περιβάλλον για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας με την ενίσχυση των δημοσίων και ιδιωτικών δομών που τους παρέχουν οικονομική και ψυχολογική στήριξη.

– Εντάσσεται στο προστατευτικό πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας, κάθε μορφή βίας ή απειλή σε βάρος προσώπου που φιλοξενείται σε δημόσιες ή ιδιωτικές δομές.

– Ενισχύονται τα δικονομικά μέσα των δικαστικών και εισαγγελικών αρχών (περιοριστικοί όροι) με σκοπό την προστασία των θυμάτων και την πρόληψη υποτροπής των δραστών.

Βελτιώσεις

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης ενσωματώνοντας προτάσεις όλων των κομμάτων και των επαγγελματικών φορέων προχώρησε και στις παρακάτω νομοτεχνικές βελτιώσεις:

– Προστίθεται η υποχρέωση προκαταρτικής ή αυτεπάγγελτης προανάκρισης και σε πλημμελήματα, αρμοδιότητας του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου, όπως πλαστογραφία ιδιαίτερα μεγάλης ζημίας, απιστία ιδιαίτερα μεγάλης αξίας και εκβίαση.

– Διευρύνονται οι αρμοδιότητες του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου.

– Αυξάνεται η προθεσμία κλήτευσης των αστυνομικών, με αίτημα του κατηγορουμένου, από 5 σε 10 ημέρες.

– Ορίζεται ότι το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο θα αποφασίζει για την κύρια ποινή, τις περιστάσεις από τις οποίες εξαρτώνται το είδος και το μέτρο της, καθώς και για τους λόγους αύξησης ή μείωσής της. Για τα υπόλοιπα θα αποφασίζουν οι τακτικοί Δικαστές.

– Τέλος, κατατέθηκε τροπολογία σύμφωνα με την οποία, επεκτείνεται ο υποχρεωτικός διορισμός Συνηγόρου και στα πλημμελήματα που ανήκουν στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα του τριμελούς Πλημμελειοδικείου.