Ψυχολογία
Squid Game: Γιατί όλοι βλέπουν το «Παιχνίδι του Καλαμαριού»
Η τηλεοπτική σειρά «Squid Game» έχει σημειώσει παγκόσμια επιτυχία και εξετάζει τη σύγκρουση μεταξύ προνομίου, ανθρωπιάς και επιβίωσης.
Το Squid Game, είναι μια δυστοπική μυθοπλασία, όπου μια ομάδα απελπισμένων ανθρώπων στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου στο πλαίσιο θανάσιμων παιδικών παιχνιδιών, με δέλεαρ ένα μεγάλο χρηματικό ποσό.
Ο κεντρικός χαρακτήρας, είναι εθισμένος στον τζόγο, κλέβει από τη διαβητική μητέρα του και δεν μπορεί να παρέχει ούτε τα απαραίτητα στην κόρη του. Τα παιχνίδια φαντάζουν ως μια βιώσιμη τελευταία λύση, ώσπου ο προταγωνιστής και οι υπόλοιποι 455 παίκτες συνειδητοποιούν ότι ο αποκλεισμός από τους αγώνες σημαίνει κυριολεκτικά θάνατο.
Η σειρά είναι μια μυθοπλαστική επέκταση του «εξευτελιστικού τηλεπαιχνιδιού». Ένα είδος τηλεπαιχνιδιών που είναι συνηθισμένα στην Κορέα και την Ιαπωνία. Σε αντίθεση με αυτά όμως, το Squid Game αναπτύσσεται γύρω από ένα κοινωνικό μήνυμα. Είναι αναμφίβολα γεμάτο από κορεατικές πολιτισμικές αναφορές, οι οποίες συχνά χάνονται στη μετάφραση για έναν Δυτικό θεατή.
Ωστόσο, το κοινωνικό μήνυμα σχετικά με την ανισότητα του πλούτου και το προνόμιο ακούγεται δυνατά και καθαρά. Η σειρά είναι βίαιη και προκαλεί ταραχή, ένας συνδυασμός του Hunger Games, του Battle Royale και του Lord of the Flies. Συνεχώς φέρνει σε αντιπαράθεση την ανθρωπιά με την επιβίωση, συλλαμβάνει την τρέχουσα κοινωνική δυσφορία και στοχεύει επιτυχημένα στο μηδενιστικό χιούμορ της Γενιάς Ζ.
Η ψυχολογία των ταινιών τρόμου
Οι ταινίες τρόμου και άλλες μετα-αποκαλυπτικές ταινίες μπορούν να μας βοηθήσουν να διαχειριστούμε το άγχος και τον φόβο της πραγματικής ζωής –υπαρξιακό και αληθινό– όπως αυτό που βιώσαμε με την πανδημία. Κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι οι λάτρεις των ταινιών τρόμου βίωσαν μικρότερη ψυχολογική δυσφορία κατά την πανδημία, σε σχέση με άλλους, επειδή η μυθοπλασία μας βοηθά να εξερευνήσουμε φανταστικά σενάρια από μια ασφαλή ψυχολογική απόσταση και να είμαστε περισσότερο συναισθηματικά προετοιμασμένοι.
Η μυθοπλασία μπορεί να προσφέρει μαθησιακές εμπειρίες όλων των ειδών, αλλά ο τρόμος είναι το μόνο είδος μυθοπλασίας που δημιουργήθηκε ειδικά για να προκαλεί τον φόβο, σταθερά και σκόπιμα, μέσω μιας αφήγησης. Οι ταινίες τρόμου μπορούν να ενεργοποιήσουν διάφορα είδη φυσιολογικής απόκρισης, από τρέμουλο και ουρλιαχτό μέχρι πλήρη ανατριχίλα.
Την ίδια στιγμή, ψυχολογικά, αυτές οι ταινίες προκαλούν ένα εύρος συναισθημάτων, όπως αναστάτωση, προσμονή, άγχος, φόβο, ενσυναίσθηση και αηδία. Η επίλυση προσφέρει νευροχημικές ανταμοιβές από την ανακούφιση και την αίσθηση του τέλους. Αυτό το συναισθηματικό τρενάκι του λούνα παρκ είναι η βάση της γοητείας αυτών των ταινιών.
Το Squid Game σίγουρα δημιουργεί ένα συναισθηματικό ταξίδι. Επίσης, αξιοποιεί τη γνωστική ασυμφωνία της χρησιμοποίησης παιδικών παιχνιδιών για τη δημιουργία καταστάσεων μικρομυστηρίων στο πλαίσιο της ευρύτερης ιστορίας. Η συμβολική αθωότητα και ευαλωτότητα της παιδικής ηλικίας που χρησιμοποιούνται για την άσκηση βίας εντείνουν τον τρόμο και το αίσθημα αδυναμίας, ενώ κρατούν την περιέργεια του θεατή στα ύψη.
Το Squid Game ενδυναμώνεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Η ελκυστικότητα του Squid Game αυξήθηκε λόγω του τρόπου που παρουσιάστηκε κι μεγεθύνθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα παιχνίδια έμοιαζαν με viral προκλήσεις – κι αυτό δεν πέρασε απαρατήρητο από χιλιάδες χρήστες του TikTok και του Instagram, οι οποίοι δημιούργησαν σχετικά memes που κατέκλυσαν τις πλατφόρμες των κοινωνικών μέσων.
Το μέγεθος της κοινωνικής έλξης που προκάλεσε αυτή η σειρά σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι θα την παρακολουθήσουν ολόκληρη ή μέρος αυτής, για να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους και να αποφύγουν το γνωστό FOMO (Fear of missing out).
Τα παιδιά μπορούν να παρακολουθήσουν το Squid Game;
Μια δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε από την Common Sense Media, μεταξύ γονιών, προεφήβων και εφήβων, σχετικά με την κατάλληλη ηλικία παρακολούθησης της σειράς, έδειξε ένα χάσμα ανάμεσα σε αυτό που θεωρούνταν κατάλληλο από τους γονείς (16 και άνω) και σε αυτό που οι έφηβοι θεωρούσαν λογικό (12 και άνω). Η κοινωνική αξία του να γνωρίζεις κάτι που είναι τόσο επίκαιρο και δημοφιλές, όπως αυτή η σειρά, σημαίνει ότι τα παιδιά σχεδόν θα αναγκαστούν να τη δουν.
Οι γονείς πρέπει να αναγνωρίσουν αυτές τις δυναμικές ως σημαντικά κοινωνικά κίνητρα, ειδικά έπειτα από έναν χρόνο απομόνωσης. Η απαγόρευση της παρακολούθησης απλώς θα αυξήσει το θέλγητρο της σειράς. Επιπλέον, δεν θα λειτουργήσει, καθώς υπάρχουν τόσοι τρόποι πρόσβασης.
Προτείνεται στους γονείς να το παρακολουθήσουν μαζί με τα παιδιά τους. Η παρουσία τους μπορεί να παρέχει ένα συναισθηματικό δίχτυ ασφαλείας και, αν χρειαστεί, συναισθηματική ρύθμιση.
Διδακτικές στιγμές
Η σειρά, στην πραγματικότητα, προσφέρει κάποιες καλές διδακτικές στιγμές και θέματα για συζήτηση, όπως κοινωνικά ζητήματα και ζητήματα ψυχικής υγείας, από τον εθισμό στον τζόγο μέχρι την κατάχρηση του κοινωνικού προνομίου και του πλούτου.
Μπορεί να οδηγήσει στην ανταλλαγή παραδειγμάτων από λογοτεχνικά βιβλία, με θέματα σχετικά με τον φόβο, τη συμμόρφωση, το ένστικτο της επιβίωσης, όπως: Η Φάρμα των Ζώων, Ο Άρχοντας των Μυγών, το Σφαγείο Νούμερο Πέντε και άλλα.
Μεταγλωττίζοντας το συναίσθημα
Οι αξίες της παραγωγής δεν συμβαδίζουν απόλυτα με τη δημοτικότητα της σειράς. Το Squid Game έχει κακή μεταγλώττιση από τα κορεατικά στα αγγλικά (και αν βάλεις τους υπότιτλους, συχνά δεν ταιριάζουν με τα μεταγλωττισμένα αγγλικά). Το γεγονός αυτό δεν ελαττώνει τη βία, αλλά μπορεί να μειώνει τον φόβο μέσω της συναισθηματικής αποστασιοποίησης.
Όπως και να ’χει, ακόμα και χωρίς τις αυθεντικές φωνές, οι ηθοποιοί της σειράς κάνουν εξαιρετική δουλειά στην απόδοση των χαρακτήρων τους, με τρόπο που θα κάνει το κοινό να νοιαστεί για το ποιος θα επιβιώσει και για το γιατί υπάρχουν αυτά τα παιχνίδια.
Επιβίωση και λύτρωση
Ο Φρόιντ πρότεινε ότι ο τρόμος είναι ελκυστικός γιατί επιτρέπει την έκφραση συναισθημάτων που καταπιέζονται από το εγώ. Παρομοίως, το έργο του Γιουνγκ υποδηλώνει ότι η γοητεία του τρόμου βασίζεται στην ικανότητα σύνδεσης με αρχέγονες εικόνες στο συλλογικό ασυνείδητο.
Η Θεωρία Διαχείρισης του Τρόμου λέει ότι αυτού του είδους οι ταινίες λειτουργούν με τρόπο που βοηθά τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τους φόβους τους, κάνοντας την υπέρβασή τους να φαίνεται δυνατή.
