Τα Social media και η λειτουργία τους στον ψυχισμό μας

Γιατί χρειάζεται να εκθέσουμε την εμπειρία μας στα social media για να αποκτήσει νόημα και γιατί έχουμε μάθει να σχετιζόμαστε με τη διαμεσολάβηση ενός ψηφιακού μέσου;

Από την Αγγελική Κουτελιά | Ψυχολόγο – Ψυχοθεραπεύτρια

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) – όπως facebook, instagram, twitter- συγκεντρώνουν την ανθρώπινη δράση σε ένα ηλεκτρονικό προφίλ και μετατρέπουν τα ανθρώπινα συναισθήματα και πράξεις σε ηλεκτρονική πληροφορία (data). Τι είναι τόσο θελκτικό σε αυτό; Γιατί χρειάζεται να εκθέσουμε την εμπειρία μας για να αποκτήσει νόημα και γιατί έχουμε μάθει να σχετιζόμαστε με τη διαμεσολάβηση ενός ψηφιακού μέσου;

Με τη χρήση των social media καταλήγουμε να βιώνουμε την καθημερινή μας ζωή ως διαχωρισμένη από τις πληροφορίες που εκθέτουμε για αυτή, σαν δύο παράλληλους βίους. Κοινοποιούμε στοιχεία προς θέαση και κατανάλωση, καθώς ο δέκτης της πληροφορίας δε συμμετέχει σε αυτό που εκπέμπεται, απλά το παρατηρεί.

Το φθονεί, το θαυμάζει, αδιαφορεί, βαριέται και άλλα πολλά συναισθήματα που προκαλούνται από τη θέαση μιας εικόνας, αλλά όχι από τη συμμετοχή του σε αυτό που γίνεται. Ο άνθρωπος αδρανοποιείται, αυτό που «κινείται» είναι οι πληροφορίες που δίνει. Δεν επικοινωνεί σε επίπεδο ανθρώπινων σχέσεων, δεν αγγίζει, δεν αλληλεπιδρά, αλλά πλάθει τον εικονικό εαυτό του.

Η καθημερινότητα μας αποκτά υπόσταση μέσα από μια selfie, ένα ποστάρισμα της καφετέριας που παρευρεθήκαμε, απ’ την καταγραφή της διάθεσής μας στο facebook. Το να «ανεβάσουμε» πληροφορίες γίνεται αυτοσκοπός, δεν μας ενδιαφέρει το περιεχόμενο, όσο να υπάρχει “update”, να μη μένουμε πίσω, να γινόμαστε διαρκώς κοινωνοί του διαδικτυακού κόσμου. Έτσι αναπτύσσεται ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών σε έναν παράλληλο κόσμο, ενώ η πραγματικότητά μας παραμένει στο «pause».

Ωστόσο πρέπει να αναρωτηθούμε: ποιος θα μας δώσει πίσω το χαμένο μας χρόνο μπροστά από μια οθόνη;

Το μαύρο κουτί της τηλεόρασης, το λάπτοπ, το τάμπλετ και το κινητό: μια εξελικτική πορεία που δείχνει πως η οθόνη σταδιακά συρρικνώνεται, ώστε να χωράει σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Μην τυχόν και δε ρουφήξει κάποιο ζωντανό κομμάτι της καθημερινότητάς μας.

Πρέπει να κατανοήσουμε πως η πλασαρισμένη αντίληψη της ελεύθερης έκφρασης ιδεών και διακίνησης πληροφοριών αποτελεί μια ψευδαίσθηση. Μια τέτοια ανεξέλεγκτη ροή πληροφοριών είναι μη διαχειρίσιμη, μη αφομοιώσιμη και μας καθηλώνει. Καταλήγουμε να διαβάζουμε και να ενημερωνόμαστε για τα πάντα χωρίς να έχουμε χρόνο να τα επεξεργαστούμε και να δράσουμε τελικά.

Η γοητεία του ηλεκτρονικού μέσου συνδέεται με τη δυνατότητα να γινόμαστε πομποί και δέκτες οποιασδήποτε πληροφορίας, χωρίς να χρειάζεται να υποστούμε τις συνέπειες των πράξεών μας. Η «αποσύνδεση» από το λογαριασμό προσφέρει την ευκολία της διαφυγής και μας αποκόπτει από οποιαδήποτε ευθύνη.

Επιπλέον, μπορούμε να παρατηρούμε χωρίς να μας παρατηρούν. Να κατακρίνουμε πίσω από την ανωνυμία μας, χωρίς να παίρνουμε την ευθύνη της στάσης μας. Μπαίνουμε στα άδυτα της ζωής ανθρώπων που μπορεί να γνωρίζουμε ελάχιστα δια ζώσης, μέσω του ηλεκτρονικού τους προφίλ. Πόσο αληθινή μπορεί να είναι μια τέτοια συσχέτιση που διαμεσολαβείται από ένα μέσο;

Και πώς μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τις πληροφορίες που παίρνουμε όταν η κατασκευή της ηλεκτρονικής μας εικόνας διαμορφώνεται βάση της ανάγκης να επιδείξουμε τον ιδανικό μας εαυτό; Ένας κλειστός και ανασφαλής άνθρωπος μπορεί να πλασάρεται με ευκολία ως ένα κοινωνικό, και δυναμικό άτομο. Η αίσθηση ότι αποκτάμε ένα είδος έλεγχου στη ζωή μας μέσω της δυνατότητας να πλάθουμε όπως θέλουμε την εικόνα μας, τελικά στερεί πολλά από την υγιή συγκρότηση του εαυτού.

Ο φαύλος κύκλος του διαδικτυακού κόσμου λειτουργεί ως εξής: επαφιόμαστε στην ευκολία της συναναστροφής μέσω των social media, χάνουμε χρόνο από την εκ του σύνεγγυς επαφή με τους γύρω μας, απομονωνόμαστε και αναβάλλουμε διαρκώς να βρεθούμε αντιμέτωποι με τον «έξω κόσμο», επιστρέφοντας στην ασφάλεια της ηλεκτρονικής μας φωλιάς. Όταν τελικά στρέφουμε το βλέμμα στον εαυτό μας, μας τυφλώνει η μοναξιά μας. Ανακαλύπτουμε πως ενώ συνομιλούμε κατά κόρον με τις επαφές μας, εκ των πραγμάτων παραμένουμε σιωπηλοί.

Όταν διαπιστώσουμε πως η αίσθηση κενού καλύπτεται μεθοδικά από την εικονική ζωή μας είναι η κατάλληλη στιγμή να πατήσουμε ένα και μόνο κουμπί. Αυτό που ορίζει ως «εκτός λειτουργίας» τη σύνδεσή μας με την ηλεκτρονική πραγματικότητα και που επανενεργοποιεί τη ζωή μας.