Αυτοάνοσες φλεγμονές του εντέρου. Συμπτώματα, διάγνωση και αντιμετώπιση

Στο προσκήνιο βρίσκονται το τελευταίο διάστημα τα ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου. Η Ειδική Γαστρεντερολόγος Ζωή Ζησοπούλου,  μας μιλάει για τις φλεγμονές του εντέρου, νοσήματα με αυτοάνοση αιτιολογία, που προβάλουν πρωταρχικά τον πεπτικό σωλήνα και δευτερογενώς και άλλα συστήματα του οργανισμού. 

Συζητήσαμε με την Ειδική Γαστρεντερολόγο Ζωή Ζησοπούλου στην Ιωάννη Καποδιστρίου 25 στα Τρίκαλα, και μας μίλησε για τις αυτοάνοσες φλεγμονές του εντέρου. Συμπτώματα, διάγνωση και αντιμετώπιση

Τα αυτοάνοσα νοσήματα προκαλούνται από εσφαλμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος μιας και αυτό επιτίθεται σε κύτταρα  του ίδιου του οργανισμού, τα οποία παύει να αναγνωρίζει ως δικά του αλλά σα ξένα.

Ποιές είναι οι φλεγμονώδες νόσοι του εντέρου;

Τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου είναι αυτοάνοσα νοσήματα που προκαλούν χρόνια (δια βίου) φλεγμονή του πεπτικού σωλήνα, με κλινική πορεία που χαρακτηρίζεται από υφέσεις και εξάρσεις άλλοτε άλλης διάρκειας. Τα πιο συνηθισμένα είναι η ελκώδη; Κολίτιδα και η νόσος Crohn.

Ποιούς πλήττει η νόσος;

Τα ΙΦΝΕ (ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου) προβάλλουν εξίσου και τα δύο φύλα. Πιο συχνά εμφανίζονται στους Καυκάσιους που ζουν σε αναπτυγμένες χώρες. Συχνότερα πρωτοεμφανίζονται σε άτομα ηλικίας 20-40 ετών, στην ουσία όμως δεν ερείδονται οποιασδήποτε ηλικίας.

 Ποιά είναι τα συμπτώματα μιας φλεγμονής εντέρου;

Παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία συμπτωμάτων κυρίως από τον πεπτικό σωλήνα αλλά και από άλλα όργανα και συστήματα. Υπάρχουν κάποια γενικά συμπτώματα όπως ανορεξία, απώλεια βάρους, κόπωση, δεκατική πυρετική κίνηση ή και πυρετός όπως και καθυστέρηση στην ανάπτυξη (στην παιδική ηλικία). Τα εντερικά συμπτώματα περιλαμβάνουν κυρίως διαρροϊκές κενώσεις- συχνά βλεννοαιματηρές-τεινεσμό, κοιλιακό άλγος, μετεωρισμό και βορβορυγμούς. Υπάρχουν επίσης και εξωτερικές εκδηλώσεις όπως άφθες, αρθραλγίες, αρθρίτιδας, επισκληρίτιδα, ιριδοκυκλίτιδα, οζώδες, ερύθημα, ηπατίτιδα κ.ά.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση στηρίζεται στη σωστή λήψη ιστορικού του ασθενούς και σε εξειδικευμένο έλεγχο που περιλαμβάνει ποικιλία εξετάσεων όπως:

-Αιματολογικές εξετάσεις (ΤΚΕ,CRP,ANA κ.ά)

-Εξετάσεις κοπράνων (μεταξύ των οποίων και η καλπροτεκτίνη κοπράνων, ένας σημαντικός δείκτης που βοηθά στον διαχωρισμό των ΙΝΦΕ από τον σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, στην εκτίμηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία και στην έγκαιρη ανακάλυψη μιας υποτροπής).

-Απεικονικές εξετάσεις όπως βαριούχος υποκλυσμός, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία, μαγνητική εντερογραφία και κάψουλα πεπτικού σωλήνα.

-Εξέταση εκλογής για την διάγνωση των ΙΝΦΕ είναι η ενδοσκόπηση του εντέρου και κατώτερου πεπτικού και η λήψη βιομίας.

Πότε πρέπει να κάνω ενδοσκόπηση;

Η ανάγκη ενδοσκοπικού ελέγχου εξατομικεύεται ανάλογα με τον ασθενή, την ηλικία του, τη βαρύτητα της νόσου και τα χρόνια που έχουν περάσει από την αρχική διάγνωση. Σίγουρα όμως απαιτείται τακτικός ενδοσκοπικός επανέλεγχος μετά την πρώτη δεκαετία της νόσου καθώς αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης κακοήθειας.

Οι νόσοι του εντέρου είναι κληρονομικοί;

Σε ένα ποσοστό 20-25% των πασχόντων υπάρχει πάσχων συγγενής. Η άποψη που επικρατεί τα τελευταία χρόνια είναι ότι τα ΙΝΦΕ παρουσιάζονται σε γενετικό προδιαθετημένα άτομα όταν κάποιοι παράγοντες του περιβάλλοντος ( όπως δίαιτα, φάρμακα,stress, λοιμώξεις) επηρεάσουν τον μικροβιακό πληθυσμό του εντέρου αλλά και τη διαπερατότητα του βλεννογόνου και προκαλέσουν κάποιου είδους ανοσολογική διαταραχή.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Κάποιες συγκεκριμένες γονιδιακές παραλλαγές αυξάνουν το κίνδυνο για εμφάνιση ΙΝΦΕ.  Αιτιολογικά έχει συσχετιστεί με την παρουσία της νόσου (ΙΝΦΕ) η λήψη ΜΣΑΦ       (μη- στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα), το κάπνισμα (για τη νόσο Crohn) και τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D. Υψηλότερο κίνδυνο έχουν τα άτομα της λευκής φυλής που κατοικούν στα βόρεια κλίματα.

Τα φάρμακα είναι αποτελεσματικά για μια θεραπεία;

Υπάρχει πληθώρα φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στα ΙΝΦΕ (σε μονοθεραπείες ή συνδυαστικές θεραπείες) όπως αντιβιοτικά, αντιφλεγμονώδη (αμινοσαλικυλικά, κορτικοστεροειδή), ανοσοκαταστατικά (αζαθειοπρίνη, μεθοτρεξάνη) και ανοσοτροποιητικά (βιολογικού παράγοντες). Τα τελευταία χρόνια είναι σαφή η τάση επιθετικής αντιμετώπισης με στόχο όχι μόνο την ανακούφιση από τα συμπτώματα και τη διατήρηση της κλινικής ύφεσης αλλά την πλήρη επούλωση της φλεγμονής  και την αλλαγή της φυσικής πορείας της νόσου.

Ποιες χειρουργικές επεμβάσεις εφαρμόζονται αν χρειαστεί;

Χειρουργικές επεμβάσεις πραγματοποιούνται στα ΙΝΦΕ είτε επειγόντως για την αντιμετώπιση μιας σοβαρής επιπλοκής (μαζική αιμορραγία, τοξικό μεγάκολο, ειλεός) είτε προγραμματισμένα σε περιπτώσεις μη –ανταπόκρισης στα φάρμακα ή για βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Χειρουργικές επεμβάσεις πραγματοποιούνται ακόμη για την αποφυγή ή την αντιμετώπιση μιας κακοήθειας. Στην ελκώδη κολίτιδα συνήθως πραγματοποιείται ολική κολεκτομή και ειλεοπρωκτική αναστόμωση, πρωκτοκολεκτομή με ειλεοστομία κ.ά.  Στη νόσο Crohn συνήθως πραγματοποιείται τμηματική εκτομή του πάσχοντος εντέρου, πλαστική στενωμάτων και χειρουργικός καθαρισμός αποστημάτων και συριγγίων.

Η διατροφή τι ρόλο παίζει;

Και στο θέμα της διατροφής υπάρχει αρκετή ετερογένεια στα επιδημιολογικά δεδομένα. Είναι λογικό να ενοχοποιείται η διατροφή λόγω άμεσης επαφής της τροφής με τον πάσχοντα πεπτικό σωλήνα. Συχνές αναφορές γίνονται στη λεγόμενη «διατροφή δυτικού τύπου» που είναι πλούσια σε πρωτεΐνες και λιπαρά και φτωχή σε φρούτα και λαχανικά. Άλλωστε στις αναπτυγμένες χώρες είναι μεγαλύτερη η συχνότητα των ΙΝΦΕ.

Το άγχος είναι ένας σημαντικός παράγοντας στο να επηρεάσει τη νόσο του εντέρου;

Αμφίβολες επίσης είναι και ο αιτιολογικός συσχετισμός του άγχους με τα ΙΝΦΕ, καθώς δεν υπάρχει ικανοποιητική τεκμηρίωση. Ίσως το stress (ψυχικό) να συμμετέχει στην εμφάνιση υποτροπής σε μία ήδη εγκατεστημένη νόσο.

* Για επιπλέον ερωτήσεις σχετικά με το θέμα, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την ιατρό στο 24310 32371