Ιατρική
Υπερκόπωση: Συμπτώματα και πώς να την αντιμετωπίσεις
Η υπερκόπωση είναι το συναίσθημα του να νιώθει κάποιος συνεχώς κουρασμένος, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αντεπεξέλθει πλήρως στις καθημερινές του υποχρεώσεις.
Τι είναι όμως η υπερκόπωση, ποια είναι τα συμπτώματά της και πως μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;
Από την Ελένη Τσιούλη
Η υπερκόπωση διαφοροποιείται από το αίσθημα της νύστας ή της υπνηλίας ή το ψυχολογικό αίσθημα της απάθειας αν και αυτά τα συμπτώματα μπορεί να συνοδεύουν την υπερκόπωση.
Άλλοι όροι για να περιγραφεί η υπερκόπωση είναι:
α) η μειωμένη ενέργεια ή η έλλειψη ενέργειας
β) η σωματική και πνευματική εξάντληση και
γ) η απουσία κινητοποίησης.
Κοινά συμπτώματα της υπερκόπωσης
Αν εμφανίζετε αρκετά από τα παρακάτω συμπτώματα, καλό είναι να επισκεφθείτε έναν γιατρό για να σας υποδείξει τον κατάλληλο ιατρικό έλεγχο.
• Αδυνατείτε να σκεφθείτε καθαρά.
• Είσαστε εξαιρετικά στρεσαρισμένοι.
• Τα χείλη σας είναι συνεχώς στεγνά.
• Παρουσιάζετε τριχόπτωση.
• Έχετε μειωμένη ερωτική επιθυμία.
• Λόγω της απώλειας ενέργειας δεν μπορείτε να αντέξετε στην ιδέα να ασκηθείτε.
• Νιώθετε θλίψη και έχετε πεσμένη διάθεση.
• Λαχανιάζετε ακόμα κι αν δεν κάνετε κάτι κοπιαστικό.
• Νιώθετε το αίσθημα της κούρασης σχεδόν όλη την ημέρα.
• Αρρωσταίνετε συχνά, έχετε συχνούς πονοκεφάλους και μυϊκούς πόνους.
• Παρουσιάζετε αλλαγές στην όρεξη και τις συνήθειες του ύπνου (αϋπνία, διακεκομμένος ύπνος).
• Έχετε έντονο το αίσθημα της αποτυχίας και της αυτοαμφισβήτησης.
• Νιώθετε αβοήθητος και ηττημένος.
• Έχετε το αίσθημα της μοναξιάς.
• Έχετε αυξημένα κυνική και αρνητική οπτική για τα πράγματα.
• Δε λαμβάνετε εύκολα ικανοποίηση και νιώθετε απαθείς ακόμα κι αν επιτυγχάνετε στόχους.
• Έχετε την ανάγκη απομόνωσης από το περιβάλλον σας.
• Είστε αναβλητικοί και σας παίρνει περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσετε κάποιο έργο.
• Παραιτείστε από την ανάληψη ευθυνών.
• Χρησιμοποιείτε φάρμακα, τρώτε υπερβολικά ή καταναλώνετε αλκοόλ για να αντιμετωπίσετε την κατάσταση.
• Αργοπορείτε στην εργασία σας ή νιώθετε απογοητευμένοι απ’ το περιβάλλον σας.
Είναι σημαντικό λοιπόν να ακούσετε τα προειδοποιητικά σημάδια και να κάνετε τον έγκαιρο προληπτικό έλεγχο ώστε να μην απειληθείτε από την εμφάνιση του Συνδρόμου Χρόνιας Κόπωσης.
Τα κύρια αίτια της υπερκόπωσης
Υπάρχουν αρκετά ιατρικά και μη ιατρικά αίτια για την υπερκόπωση συμπεριλαμβανομένων του προσωπικού διαιτολογίου και των συνηθειών ζωής. Οι παρακάτω παράγοντες συνεισφέρουν στην εκδήλωση υπερκόπωσης είτε μεμονωμένοι είτε σε συνδυασμό:
• Συναισθηματικό και ψυχοκοινωνικό στρες και κατάθλιψη.
• Αναιμία, διαβήτης, καρκίνος.
• Εγκυμοσύνη, θηλασμός, έλλειψη ύπνου και υπερβολική άσκηση.
Επίσης, ο τρόπος ζωής μπορεί να οδηγήσει στην κόπωση και την εξάντληση:
• Nα κοιμάται κάποιος αργά το βράδυ.
• Να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες καφεΐνης.
• Να πίνει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ.
• Να μην τρέφεται υγιεινά.
Άλλοι οργανικοί παράγοντες που προδιαθέτουν για υπερκόπωση είναι οι εξής:
• Παχυσαρκία.
• Υπνική άπνοια.
• Αγωγή με αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά.
• Έλλειψη σιδήρου.
• Νεφρική νόσος.
• Καρδιολογικά προβλήματα.
• Ασθένειες του θυρεοειδή.
• Νευρική ανορεξία ή άλλες διατροφικές διαταραχές.
• Αρθρίτιδα συμπεριλαμβανομένης της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
• Αυτοάνοσα νοσήματα, όπως συστηματικός ερυθηματώδης λύκος.
• Ινομυαλγία.
• Φλεγμονή του οργανισμού.
• Υποσιτισμός.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η κόπωση είναι ένα δύσκολο θέμα για τους γιατρούς. Μπορεί να αποτελεί ένα πρόβλημα σωματικής υγείας ή ένα ψυχολογικό πρόβλημα. Οι ασθενείς που συμβουλεύονται γιατρό για την κόπωση τους έχουν την τάση να επικεντρώνονται στα σωματικά τους συμπτώματα και τη σωματική εξάντληση και να παραβλέπουν κάποιους ψυχολογικούς παράγοντες. Έχουν λοιπόν την τάση να βλέπουν το πρόβλημα ως σωματικό και όχι ως ψυχολογικό. Όταν ασθενείς παρουσιάζονται με κόπωση, οι γιατροί θα προσπαθήσουν να αναπτύξουν μια πιο ακριβή εικόνα για τα συμπτώματα, τυπικά θέτοντας τις παρακάτω ερωτήσεις:
• Αισθάνεστε μισοκοιμισμένος ή η κόπωση σας είναι πιο πολύ ένα αίσθημα αδυναμίας; H απάντηση μπορεί να δώσει σημαντικά στοιχεία καθώς το αίσθημα υπνηλίας μπορεί να είναι σύμπτωμα μιας διαταραχής ύπνου ενώ η αδυναμία παραπέμπει σε αίτιο νευρομυϊκό.
• Κατά τη διάρκεια του τελευταίου μήνα είχατε το συναίσθημα της κατάπτωσης, της κατάθλιψης ή του αβοήθητου; H καταφατική απάντηση μπορεί να είναι δείκτης για κατάθλιψη.
• Η κόπωσή σας αναπτύχθηκε σταδιακά ή ξαφνικά;
• H κόπωσή σας έχει μια περιοδικότητα, έρχεται και φεύγει; Για παράδειγμα, η κατάθλιψη είναι η πιο πιθανή διάγνωση αν το αίσθημα της κόπωσης είναι χειρότερο το πρωί αλλά επιμένει όλη την ημέρα, ενώ αντίθετα η κόπωση που σχετίζεται με την υπερβολική άσκηση δείχνει νευρομυϊκό πρόβλημα.
• Ποιες είναι οι ανησυχίες σας για την κόπωση; Ποια θεωρείτε ότι είναι η πιθανή αιτία;
• Ο γιατρός σ’αυτήν την περίπτωση ψάχνει να κάνει σύνδεση με διάφορα στρεσογόνα γεγονότα ζωής για παράδειγμα.
Επίσης, μπορεί να υπάρξουν ερωτήσεις για τις σχέσεις, για ενδεχόμενο πρόσφατο πένθος ή αναταραχές στη ζωή που έχουν να κάνουν με το σπίτι ή την εργασία. Ο γιατρός επίσης μπορεί να θέσει στον ασθενή ερωτήσεις για θέματα διατροφής και άσκησης. Επιπλέον, ο γιατρός μπορεί να κάνει ερωτήσεις για τις συνήθειες ύπνου ώστε να διαπιστώσει αν κάποια διαταραχή ύπνου οδηγεί στην κόπωση:
Πόσες ώρες κοιμάστε κάθε νύχτα;
Υπάρχει πρόβλημα στην έλευση του ύπνου ή ξυπνάτε συχνά στη διάρκεια της νύχτας;
• Σας έχει πει κάποιος αν ροχαλίζετε;
• Έχει παρατηρήσει κάποιος, να σταματάτε να αναπνέετε για μικρές περιόδους κατά τη διάρκεια του ύπνου;
Oι παραπάνω ερωτήσεις είναι σχεδιασμένες για να προσδιορίσουν την ποιότητα, την ποσότητα του ύπνου, συνήθειες του ύπνου και ρουτίνα ύπνου. Ο γιατρός επίσης μπορεί να εξετάσει έναν ασθενή σωματικά ή να εξετάσει την πνευματική του κατάσταση ώστε να βρει φυσικά αίτια ή ψυχολογικά, διανοητικά. Αν δεν προσδιοριστούν συγκεκριμένα αίτια υπάρχουν κάποιες εξετάσεις που βοηθούν να τεθεί η διάγνωση.
• Αιματολογικές εξετάσεις, έλεγχος κορτιζόλης.
• Ρυθμός καθίζησης ερυθρών αιμοσφαιρίων και αντιδρώσα πρωτεϊνη C.
• Τεστ εξέτασης της νεφρικής λειτουργίας.
• Ουρολογικές εξετάσεις και ηλεκτρολύτες.
• Έλεγχος της λειτουργίας του θυρεοειδή.
• Έλεγχος γλυκόζης κλπ.
Θεραπεία
Δεν υπάρχει μια μοναδική θεραπεία για την κόπωση, διότι η θεραπευτική προσέγγιση εξαρτάται από τα αίτια της κόπωσης. Αν η διαγνωστική διαδικασία αποκλείσει οργανικά αίτια, οι ακόλουθες τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής και τη διατροφή μπορούν να βοηθήσουν στην επίλυση:
• Βελτίωση των συνηθειών του ύπνου και επάρκεια ύπνου.
• Κανονική άσκηση και εξισορρόπηση άσκησης και δραστηριότητας.
• Περιορισμός καφεΐνης και επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού.
• Ισορροπημένη, υγιεινή διατροφή για τη διατήρηση σταθερού σωματικού βάρους.
• Λήψη συμπληρωμάτων διατροφής αν κρίνεται αναγκαίο.
• Θέσπιση ρεαλιστικών στόχων για το φόρτο εργασίας και καλός προγραμματισμός της εργασίας.
• Εξεύρεση χρόνου για χαλάρωση, διαλογισμό και γιόγκα.
• Ανίχνευση και διαχείριση στρεσογόνων παραγόντων, όπως για π.χ επίλυση προβληματικών σχέσεων • Αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ, νικοτίνης και παράνομων ουσιών.
Για κάποιους ανθρώπους με υπερκόπωση, οι γιατροί μπορεί να συστήσουν την αναζήτηση συμβουλευτικής ή ψυχοθεραπείας, όπως γνωστικοσυμπεριφορικής θεραπείας. Τέλος, μπορεί να προτείνουν μια δομημένη, διεπιστημονική προσέγγιση στη θεραπεία που να περιλαμβάνει επίσκεψη σε διαιτολόγο και γυμναστή.
