Τι ξέρετε για το Ακρωτήρι της Σαντορίνης την «Ελληνική Πομπηία»; Αυτός ο προϊστορικός οικισμός στη Σαντορίνη σημείωσε μεγάλη άνθηση περίπου στο 3000 π.Χ. και την καλύπτει ένα πέπλο τέφρας και μυστηρίου…

Μια ξενάγηση στο Ακρωτήρι είναι μοναδική εμπειρία, καθώς είναι ένας από τους σπουδαιότερους πολιτισμούς του προϊστορικού Αιγαίου. Με τις ανασκαφές που διενήργησε ο Σπύρος Μαρινάτος το 1967 εμφανίστηκε η «θαμμένη πόλη». Αποκαλύφθηκε έτσι αυτός ο άριστα διατηρημένος οικισμός.

Το Ακρωτήρι σκεπάστηκε από της τέφρα της έκρηξης του ηφαιστείου που χρονολογείτε μεταξύ 1627 και 1600 π.Χ. Είχε ακριβώς την ίδια μοίρα όπως αργότερα και η Πομπηία. Παρόλο που η πόλη σκεπάστηκε πολλές εκατοντάδες χρόνια πιο νωρίς από την Πομπηία υπήρχαν κάποιες σημαντικές διαφορές…

Το Ακρωτήρι

Το Ακρωτήρι είναι χωριό της Σαντορίνης και σήμερα αριθμεί περίπου 400 κατοίκους.  Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της Θήρας, 15 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα, τα Φηρά. Το Ακρωτήρι έγινε παγκόσμια γνωστό λόγω του προϊστορικού οικισμού.

Οι ανασκαφές αποκάλυψαν την αρχαία πόλη με οικίες, κτίσματα, εκπληκτικές τοιχογραφίες και  ανεκτίμητης αξίας θησαυρούς. Την ανακάλυψη ακολούθησε και ένας μύθος, εκείνος της χαμένης Ατλαντίδας…

Αναπαράσταση προϊστορικού οικισμού στο Ακρωτήρι της Θήρας, Τεχνολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Ακρωτήρι vs Πομπηία

Η καταστροφή της Πομπηίας από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ καταγράφηκε από τον Πλίνιο τον Νεότερο που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας. Η μαρτυρία του διασώθηκε σε δύο επιστολές του. Τα σπουδαία ευρήματα στην Πομπηία και οι γραπτές αναφορές έχουν κάνει αυτή την πόλη, έναν από τους μεγαλύτερους αρχαιολογικούς χώρους του κόσμου.

Η περίπτωση της Πομπηίας όμως, όχι μόνο δεν είναι η μοναδική, αλλά είναι και πολύ μεταγενέστερη. Ο προϊστορικός οικισμός στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης που καταστράφηκε από την μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη προϋπήρχε.

Η αρχαιολογική σημασία των ευρημάτων στην Σαντορίνη είναι μεγαλύτερη. Αλλά, σε αντίθεση με την Πομπηία, για το Ακρωτήρι της Θήρας δεν υπάρχουν ιστορικές καταγραφές, μόνο τα ευρήματα.

3500 χρόνια ιστορία

Το Ακρωτήρι ήταν ένας εμπορικός οικισμός της εποχής του χαλκού και σχετίζεται με τον Μινωικό πολιτισμό. Αυτό καθώς και στους δυο ανακαλύφθηκαν ευρήματα γραμμικής γραφής Α, αλλά και ομοιότητες σε χειροτεχνίες και τοιχογραφίες. Η πρώτη κατοίκηση του νησιού χρονολογείται περίπου στο 5000 π.Χ. Αρχικά οι κάτοικοι ασχολούνταν με την αλιεία και την καλλιέργεια, αλλά στη συνέχεια το μέρος έγινε κέντρο εμπορίου.

Ο οικισμός σημείωσε μεγάλη άνθηση γύρω στο 3000 π.Χ. Αιτία αυτής της ανάπτυξης ήταν οι εμπορικές σχέσεις των κατοίκων του οικισμού με άλλες περιοχές στο Αιγαίο. Αυτό διαπιστώθηκε καθώς βρέθηκαν δείγματα αγγειοπλαστικής τέχνης και άλλων περιοχών.

Σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του οικισμού έπαιξε και η γεωγραφική θέση του νησιού. Βρίσκετε ανάμεσα στην Κύπρο και την Κρήτη και στον –τότε- εμπορικό δρόμο του χαλκού. Αυτό επιβεβαιώνεται από τα ευρήματα των δοχείων για την τήξη μετάλλων και καλουπιών.

Η μεγάλη άνθηση της περιοχής κράτησε για περίπου 500 χρόνια. Πλακόστρωτοι δρόμοι, εκτεταμένο σύστημα αποχέτευσης, εξειδίκευση στην κατασκευή χειροτεχνημάτων. Όλα καταδεικνύουν τη μεγάλη ευημερία που γνώρισε η περιοχή.

Όλα αυτά τέλειωσαν αιφνιδίως στα μέσα της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. με την έκρηξη του ηφαιστείου.

Αν και η ισχυρή έκρηξη κατέστρεψε το Ακρωτήρι, το μεγαλύτερο μέρος της πόλης διατηρήθηκε. Όπως ακριβώς συνέβη αργότερα με τον Βεζούβιο και την Πομπηία.

Τα εκπληκτικά ευρήματα

Η ηφαιστειακή τέφρα διατήρησε πολλές από τις εκπληκτικές τοιχογραφίες που βρίσκονται στο εσωτερικό όλων των σπιτιών που βρέθηκαν στο Ακρωτήρι. Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι δεν είχανε μόνο οι προνομιούχοι τέτοιου είδους έργα τέχνης.

Οι τοιχογραφίες έχουν πολύ μεγάλη ποικιλία θεμάτων, συμπεριλαμβανομένων θρησκευτικών τελετών, καθημερινής ζωής, αποτύπωση σκηνών από την φύση, ακόμα και εξωτικών ζώων.

Χάρη στην ηφαιστειακή τέφρα διατηρήθηκαν και ίχνη διαφόρων ξύλινων αντικειμένων, όπως τραπέζια κρεβάτια και καρέκλες. Οι αρχαιολόγοι τα αξιοποίησαν και δημιούργησαν γύψινα καλούπια ρίχνοντας ειδικό υλικό στις οπές που είχαν αφήσει αυτά τα αντικείμενα.

Η εντυπωσιακή διαφορά ανάμεσα στην Πομπηία και το Ακρωτήρι είναι ότι στη Σαντορίνη δεν βρέθηκαν αποτεφρωμένα πτώματα.

Φαίνεται ότι οι κάτοικοι του Ακρωτηρίου ήταν προνοητικοί και γνώριζαν τι θα ακολουθούσε. Αφού κατάφεραν να εκκενώσουν έγκαιρα την περιοχή προτού η ηφαιστειακή τέφρα καλύψει τα πάντα. Επίσης, στο Ακρωτήρι δεν βρέθηκαν προσωπικά αντικείμενα. Γεγονός που αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι γνώριζαν και κατάφεραν έγκαιρα να εκκενώσουν την περιοχή.

Η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης επηρέασε και άλλους πολιτισμούς του Αιγαίου, όπως τον Μινωικό. Ο Μινωικός πολιτισμός παρήκμασε μετά την ηφαιστειακή έκρηξη. Όμως αυτό το γεγονός δεν έχει αποδειχθεί. Υπάρχουν εικασίες ότι η κρίση προήλθε και από άλλες φυσικές καταστροφές που συνέβησαν πριν από την έκρηξη του ηφαιστείου.

Η έκρηξη, η κλιματική αλλαγή  και οι μύθοι

Η κλιματική αλλαγή που προέκυψε μετά την έκρηξη του ηφαιστείου φαίνεται να επηρέασε και τον αρχαίο πολιτισμό της Αιγύπτου. Η έλλειψη καταγραφής αυτού του σπουδαίου γεγονότος από τα αιγυπτιακά αρχεία ίσως αποδίδεται στη γενική αναρχία στην Αίγυπτο κατά τη δεύτερη ενδιάμεση περίοδο.

Υπάρχουν καταγραφές για ασυνήθιστες βροχοπτώσεις. Οι οποίες όμως μπορεί να ερμηνεύονται και μεταφορικά ως το χάος που έπρεπε να καταστείλει ο Φαραώ. Κάποιοι ερευνητές ισχυρίζονται ότι η ηφαιστειακή έκρηξη έγινε αισθητή έως και την Κίνα.

Αυτό βασίζεται σε αρχεία που αφορούν την κατάρρευση της δυναστείας Xia στα τέλη του 17ου αιώνα π.Χ. και τα μετεωρολογικά φαινόμενα που ακολούθησαν.

Τέλος, ο αρχαίος μύθος της Τιτανομαχίας στην θεογονία του Ησίοδου, ίσως βασίστηκε στην ηφαιστειακή έκρηξη. Ενώ εικάζεται ότι η περιοχή του Ακρωτηρίου ήταν η βάση για τον μύθο της Ατλαντίδας του Πλάτωνα.

Πάντως, το Ακρωτήρι και η έκρηξη του ηφαιστείου στη Σαντορίνη, είναι μέρος του φαινόμενου της πεταλούδας…

Αποτελούν την απόδειξη ότι μια καταστροφή σε μια γωνία του κόσμου μπορεί να έχει επιπτώσεις παγκοσμίου κλίμακας. Κάτι που τότε δεν μπορούσαν να το αντιληφθούν, αλλά στην σημερινό κόσμο  είναι πολύ πιο εμφανές…

Ιστορία του Ηφαιστείου

Πηγές Πληροφοριών: wikipedia, in.gr, Μηχανή του Χρόνου.