Ποιος είναι ο σκοπός της selfie;

Από το Psychologynow Team

Με λέξεις όπως “selfie” και “hashtag” να προστίθενται στα λεξικά, είναι προφανές ότι οι διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις έχουν δημιουργήσει μια σημαντική επίδραση στην σύγχρονη κουλτούρα. Και σύμφωνα με την Πάμελα Ράτλετζ, Ψυχολόγο των ΜΜΕ και διευθύντρια του “Media Psychology Research Center” στην Καλιφόρνια, τα social media έχουν έρθει για να μείνουν – είτε αρέσει στους… ανθρώπους η “selfie κουλτούρα” είτε όχι.

“Γνωρίζοντας ότι δεν πρόκειται να φύγει αυτή η κουλτούρα, δεν μας κάνει και πολύ καλό να πούμε ότι είναι αρνητική,” λέει η Ράτλετζ. “Ουσιαστικά δημιουργούμε τώρα μια γενιά που έχει φωνή και αναμένει ότι η φωνή της θα ακουστεί”.

H Ράτλετζ μελετά τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μέσω της τεχνολογίας και εργάζεται για να καταλάβει την online επικοινωνία. Οι παλαιότερες γενιές συμμετέχουν σε δικτυακούς τόπους όπως το Facebook, το Twitter και το Instagram, αλλά η “βαριά” χρήση των κοινωνικών δικτύων αποδίδεται σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Η “selfie” έχει γίνει μια σύγχρονη εμμονή στους εφήβους, που ποστάρουν φωτογραφίες του εαυτού τους σε οποιαδήποτε συνθήκη.

Ενώ οι παλαιότερες γενιές δεν μπορούν να ενταχθούν στην selfieκουλτούρα, ως γονείς, είναι σημαντικό να κατανοήσετε το φαινόμενο και το κοινωνικό περιβάλλον του εφήβου σας.

Ποιος είναι ο σκοπός της selfie;
“Μια selfie δεν είναι κάτι διαφορετικό από την άφιξή σε μια συνέντευξη για δουλειά, έχοντας φροντίσει για την τέλεια παρουσίασή σας”, αναφέρει η Ράτλετζ. Οι φωτογραφίες-selfie σκοπεύουν να παρουσιάσουν τον εαυτό σας με τον καλύτερο φωτισμό και στα κοινωνικά δίκτυα οι νέοι έχουν τη δύναμη και τα μέσα για να το κάνουν όποτε θέλουν. “Βλέπω τα selfies κυρίως ως μία μορφή επικοινωνίας που είναι πιο άμεση, πιο αυθεντική”, λέει η Ράτλετζ. “Μας νοιάζει τι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς και εμείς ενδιαφερόμαστε για την παρακολούθηση του κοινωνικού περιβάλλοντος… Έτσι παρουσιάζουμε τον εαυτό μας ως θέαμα”.

Στην εφηβική ηλικία διαμορφώνεται η ταυτότητα του ατόμου μέσα από την κοινωνικοποίηση και στο σημερινό κόσμο οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μπορεί να προκύψουν κάθε στιγμή μέσω των smartphones. “Στην πραγματικότητα, τα κοινωνικά δίκτυα βοηθούν πολλούς εσωστρεφείς έφηβους να γνωρίσουν άλλους εφήβους που δεν θα είχαν άλλο τρόπο”, λέει ο Ντέιβιντ Προυστ, ψυχολόγος στο Ντάλας ο οποίος ειδικεύεται στην παιδική και εφηβική ψυχολογία.

“[Οι έφηβοι] είναι πολύ πιο στενά συνδεδεμένοι μεταξύ τους από ό, τι ήταν ποτέ”, λέει ο Προυστ. “Δημοσιεύουν [selfies] για να τις δουν οι άλλοι άνθρωποι – για τον κόσμο που βλέπει. Υπάρχει ένας ορισμένος τύπος προσωπικής ενδυνάμωσης με αυτό, ώστε να μπορούν να επιλέξουν τι να κάνουν και πώς να παρουσιάσουν τον εαυτό τους”.

Οι selfies συμβάλλουν στη δημιουργία online προσωπικοτήτων που οι έφηβοι δημιουργούν για τον εαυτό τους. Από τις φωτογραφίες μέχρι την ανανέωση της κατάστασής τους, κάθε συνιστώσα χτίζει τη διαδικτυακή τους ταυτότητα. Και ενώ αυτό μπορεί να φαίνεται υπερβολικά ιδιοτελές σε μερικούς ενήλικες, η Ράτλετζ λέει ότι οι έφηβοι σήμερα δεν ανησυχούν περισσότερο για τις εμφανίσεις τους από ό, τι οι έφηβοι του παρελθόντος. Είναι η ίδια κουλτούρα, μόλις παρουσιάστηκε σε μια νέα μορφή.

“Πολλά από αυτά που βλέπετε στα προφίλ των εφήβων, είναι ο η προσωπική τους φιλοδοξία για να παρουσιάσουν τον καλύτερο εαυτό τους”, λέει. “Αυτή η μετατόπιση στην ταυτότητα δεν είναι ασυνήθιστη, είναι ο τρόπος με τον οποίον οι άνθρωποι το γνωρίζουν τώρα”.

Ο Προυστ λέει ότι όταν ένας έφηβος δημοσιεύσει μία selfie, η επιθυμία του/της για να κερδίσει like ή να έχει σχόλια, είναι μέρος της τη φυσικής επιθυμίας για έγκριση από τους ομηλίκους του/της. “Ανεβάζουν [μία selfie] στο διαδίκτυο, γιατί ψάχνουν για αυτή τη μορφή της διαδικασίας επιβεβαίωσης”, λέει ο Προυστ. “Αυτός είναι ο κίνδυνος για τους εφήβους, όταν ψάχνουν υπερβολικά για την εν λόγω εξωτερική μορφή της επικύρωσης αντί να προσπαθούν να ενθαρρύνουν τον εσωτερικό τους κόσμο χτίζοντας την ταυτότητά τους από μέσα προς τα έξω και όχι από έξω προς τα μέσα”.

Πότε δημιουργείται το πρόβλημα;
Η Μαίρη Γουέστ, μία 14χρονη μαθήτρια στη Β΄ Γυμνασίου σε σχολείο της Βόρειας Καρολίνας, λέει ότι ενώ τα κοινωνικά δίκτυα είναι διασκεδαστικά, αισθάνεται ότι έχει περισσότερες αρνητικές παρά θετικές συνέπειες στην κοινωνική ζωή της. Η Γουέστ απομακρύνθηκε από τα κοινωνικά δίκτυα στις διακοπές της και ανέφερε ότι η εμπειρία της ήταν εκπληκτικά απελευθερωτική.

“Ένιωσα τον εαυτό μου να ζει τη στιγμή με την οικογένειά μου, τηλεφώνησα στην πραγματικότητα στους φίλους μου και τους μίλησα και πραγματικά αλληλεπίδρασα με τους ανθρώπους”, λέει, προσθέτοντας ότι απολάμβανε “την αίσθηση ότι δεν είναι συνδεδεμένη”.

Η Γουέστ λέει ότι δεν ποστάρει selfies σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης επειδή τις θεωρεί αλαζονικές, αλλά λέει ότι πολλοί από τους συμμαθητές της ποστάρουν selfies και έχει γίνει μέρος της καθημερινής τους ζωής.

“Υπάρχει έρευνα που αναφέρει ότι οι άνθρωποι που ποστάρουν πάρα πολλές selfies αποξενώνουν τους φίλους τους – όμως και οι άνθρωποι που μιλούν πάρα πολύ για τον εαυτό τους επίσης αποξενώνουν τους φίλους τους,” λέει η Ράτλετζ. “Αυτό που βλέπουμε είναι η οπτική εκδοχή αυτού”.

Η Ράτλετζ και ο Προυστ συμφωνούν ότι οι selfies θα πρέπει να αναρτώνται με μέτρο. Αν και δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος αριθμός selfies που ένας έφηβος θα πρέπει ή δεν θα πρέπει να εμφανίσει, εφόσον γίνει έμμονη ιδέα, αυτός ή αυτή μπαίνουν συνεχώς να τις σκέφτονται και αυτό θα μπορούσε να δείχνει ένα εθισμό στα social media.

“Η χρήση των κοινωνικών δικτύων μπορεί να μετατραπεί σε ένα πρόβλημα, όταν η αίσθηση αυτοεκτίμησης ενός εφήβου βασίζεται στην έγκριση από ομηλίκους”, λέει ο Προυστ. “Είτε ποστάρουν από τις κερκίδες ενός ποδοσφαιρικού αγώνα, είτε είναι σε οικογενειακές διακοπές, οι έφηβοι μπορούν να έχουν πρόσβαση στα social media οπουδήποτε και ανά πάσα στιγμή. Και λόγω της συνεχούς σύνδεσης, μπορεί να είναι επικίνδυνο για τους νέους να ανησυχούν υπερβολικά για τις γνώμες των άλλων. Ενδεχομένως αισθάνονται ότι δεν μπορούν να ξεφύγουν από το κοινωνικό περιβάλλον και έρχονται συνεχώς αντιμέτωποι με την πίεση των συνομηλίκων”.

Ο Προυστ λέει ότι η κατανάλωση πολύ χρόνου κάθε μέρα στην ενημέρωση του προφίλ σας ή κοιτάζοντας τα προφίλ των άλλων, θα μπορούσε να φανερώσει ένα εθισμό ή να επηρεάσει την ψυχική υγεία σας. “Υπάρχει ο κίνδυνος εδώ ότι ένα αρνητικό σχόλιο μπορεί να σας οδηγήσει στο φαύλο κύκλο του εμπαιγμού και της κατάθλιψης”, επισημαίνει ο ίδιος.

Προσθέτει ότι οι γονείς θα πρέπει να ψάξουν για τις αλλαγές στη συμπεριφορά ή αν ένας έφηβος φαίνεται στρεσάρεται από τα κοινωνικά δίκτυα. Ενώ είναι χαρακτηριστικό για τους εφήβους να απομονώνονται με τα τηλέφωνά τους, οι δραστικές αλλαγές στη διάθεση τους μπορεί να είναι ένα καμπανάκι που χρειάζεται να επισημανθεί από τους γονείς.

“Τα αποτελέσματα στην ψυχική υγεία από τον εθισμό στα κοινωνικά δίκτυα που αρχίζουμε να βλέπουμε τώρα, είναι διαταραχές όπως η διαταραχή δυσμορφίας σώματος, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η κατάθλιψη και το άγχος”, λέει ο Προυστ. “Αρχίζουμε να βλέπουμε αυτά τα πράγματα να διογκώνονται και να σχετίζονται με τις συνθήκες της υπερβολικής χρήσης [των social media]” .

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Επειδή οι παλαιότερες γενιές συχνά δεν καταλαβαίνουν τα φωτογραφικά φίλτρα και τα hashtags όπως #ΤΒΤ (ThrowbackThursday – μία παρελθοντική φωτογραφία που ποστάρεται την Πέμπτη), οι νέοι διερευνούν νέες κοινωνικές περιοχές χωρίς καθοδήγηση ή όρια. Πλοηγούμενοι μόνοι σε αυτήν τη νέα ανεξερεύνητη περιοχή, μερικοί μπορεί να συναντήσουν προβλήματα.

Σε μία μέτρια κατάσταση, οι selfies και τα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να είναι θετικά εργαλεία για την αυτο-έκφραση. Ο Προυστ λέει ότι οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τους έφηβος να αποκτήσουν μια θετική διαδικτυακή εμπειρία επιτρέποντας την πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα όταν αισθάνονται ότι ο γιος ή η κόρη τους φτάσει σε μια ηλικία που μπορούν να το χειριστούν. Ως γονέας χρειάζεται να γνωρίζετε πόσο καιρό ο έφηβος σας ξοδεύει στο διαδίκτυο και είναι επίσης σημαντικό να διασφαλίσετε ότι δεν ξοδεύουν υπερβολικό χρόνο στα κοινωνικά δίκτυα.

Ενώ τα σχολεία μπορούν να διδάξουν για το cyberbullying και τους κακόβουλους διαδικτυακούς χρήστες, είναι σημαντικό για τους γονείς να εκπαιδεύσουν τους εφήβους σχετικά με τους ψυχικούς κινδύνους της εξάρτησης των κοινωνικών δικτύων και να τους συμβουλεύουν να μην δημοσιεύουν κάτι πάρα πολύ προσωπικό ή στοιχεία αναγνώρισης, όπως αριθμό κινητού τηλεφώνου ή διεύθυνση.

“Για τους γονείς, θα έλεγα ότι είναι πολύ σημαντικό να μιλήσουν με τα παιδιά τους και να μην τους κάνουν μάθημα”, λέει η Ράτλετζ. “Το κήρυγμα στους περισσότερους εφήβους, δεν λειτουργεί σχεδόν τόσο καλά, όσο το να γνωρίζεις ως γονέας να διαπραγματεύεσαι μαζί τους”. Οι γονείς θα πρέπει επίσης να βοηθήσουν τους εφήβους να δημιουργήσουν μια ταυτότητα ανεξάρτητα από το διαδικτυακό προφίλ τους. “Ενισχύστε τους να εξερευνήσουν τις δυνάμεις τους και να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους”, λέει ο Προυστ. Επειδή οι ικανότητες λήψης αποφάσεων στους εφήβους είναι ακόμα σε εξελικτική φάση, είναι επιτακτική η ανάγκη να κρατούν πάντα ανοικτή τη συζήτηση σχετικά με την ψυχική διαδικτυακή υγεία.

“Όλα αφορούν στην ισορροπία – στην ισορροπία του σκοπού, καθώς και στην ισορροπία της χρήσης”, σημειώνει η Ράτλετζ.