Ηλεκτρικό Ρεύμα: 130 χρόνια ιστορία! Το είδος πρώτης ανάγκης που έγινε πολυτελείας

Μια ιστορική αναδρομή στο ηλεκτρικό ρεύμα της Ελλάδας, την ίδρυση της ΔΕΗ, το κόστος και την κατάληξη στο TTF του 2022.

 

Πώς ήρθε το ηλεκτρικό ρεύμα στην Ελλάδα, γιατί ιδρύθηκε η ΔΕΗ και τι είναι το TTF που το 2022 εκτίναξε το κόστος της ενέργειας στα ύψη;

Το ξεκίνημα

Το 1889 το ηλεκτρικό ρεύμα έφτασε και στην Ελλάδα, για την ακρίβεια στην Αθήνα. Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία, το πρώτο εργοστάσιο ηλεκτρισμού ήταν στη γωνία Πανεπιστημίου και Βουκουρεστίου. Έδωσε αρχικά φως στο κέντρο της Αθήνας και συγκεκριμένα στις πλατείες Συντάγματος και Ομόνοιας.

Ανάκτορα του Όθωνα – Βουλή

Το πρώτο κτίριο που φωτίστηκε ήταν τα Ανάκτορα και βέβαια το σπίτι του προέδρου της ηλεκτρικής εταιρείας Α. Μελά. Πολύ σύντομα όμως ο ηλεκτρικός φωτισμός επεκτάθηκε σε όλο το ιστορικό κέντρο της Πρωτεύουσας.

Το ίδιο έτος το ηλεκτρικό ρεύμα έφθασε και στη Θεσσαλονίκη. Καθώς Βελγική Εταιρία ανέλαβε από τις Τουρκικές αρχές το φωτισμό και την τροχιοδρόμηση της Πόλης, με την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Το 1891, δυο χρόνια μετά, το εργοστάσιο των Αθηνών μεταφέρθηκε στο τετράγωνο μεταξύ των οδών Αριστείδου και Αιόλου. Εκεί τοποθετήθηκαν νέα μηχανήματα που αύξησαν την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος.

Εργάτες στον Ατμοηλεκτρικό Σταθμό Φαλήρου, 1894

Και εγένετο φως!

Με την αύξηση του πληθυσμού στην πόλη και τη διάδοση του ηλεκτρισμού, το 1902 έγινε μεγαλύτερο εργοστάσιο, στο Ν. Φάληρο.  Αυτό έδινε φως στην Αθήνα, στον Πειραιά και στα προάστια.

Η παραγωγή ρεύματος ήταν τόσο μεγάλη, με  αποτέλεσμα να ηλεκτροδοτηθεί και ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος Αθήνας και Πειραιά. Ηλεκτροφωτίστηκαν και οι δρόμοι και οι πλατείες, σε συνδυασμό με το φωταέριο που φώτιζε ακόμη την πόλη.

ΑτμοΗλεκτρικόςΣταθμός Ν. ΦΑΛΗΡΟΥ

Το 1899 έκαναν την εμφάνιση τους οι πρώτες πολυεθνικές εταιρείες ηλεκτρισμού.

Τότε ήρθε στην Ελλάδα η Αμερικάνικη Thomson-Houston που με την συμμετοχή της ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ίδρυσε την «Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρεία». Η ΕΗΕ αρχίζει να δημιουργεί δίκτυο  ηλεκτροδότησης σε όλες τις μεγάλες πόλεις.

Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Αθήνα φωτιζόταν μόνο στο κέντρο και από ηλεκτρικές λάμπες. Μετά το 1917 ηλεκτροφωτίστηκαν και οι συνοικίες, με λάμπες που έπαιρναν φως από τα σπίτια.

Έπειτα έγινε εγκατάσταση δικτύου ηλεκτροφωτισμού στους δρόμους και στις πλατείες. Τότε όμως το εργοστάσιο στο Ν. Φάληρο δεν μπορούσε πλέον να ανταποκριθεί στις ανάγκες της νέας μεγαλούπολης. Έτσι και πολλοί ιδιώτες έφτιαξαν  μικρά εργοστάσια για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Στη συνέχεια το δίκτυο ηλεκτροδότησης σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας συνέχισε να επεκτείνεται. Μέχρι το 1929 είχαν ηλεκτροδοτηθεί 250 πόλεις οι οποίες είχαν πληθυσμό άνω των 5.000 κατοίκων.

Όμως, λόγο της εισαγωγής καυσίμων για την παραγωγή του, το ηλεκτρικό ρεύμα ήταν πολύ ακριβό. Γεγονός που το καθιστούσε είδος πολυτελείας. Τα εύπορα σπίτια, απέκτησαν και τις πρώτες συσκευές για την χρήση του ρεύματος. Όπως πορτατίφ για φωτισμό και ηλεκτρικές κουζίνες.

Διαφήμιση Ηλεκτρικής Εταιρίας Αθηνών-Πειραιώς, 1938

Διαφήμιση ηλεκτρικών συσκευών, 1938

Όμως, ακόμη και έτσι, ήταν διαθέσιμο μόνο για κάποιες ώρες και με αρκετές διακοπές, καθώς δεν επαρκούσε η παραγωγή για κατανάλωση. Το χρονικό διάστημα που δεν υπήρχε ρεύμα, συνεχιζόταν η χρήση της κλασικής γκαζόλαμπας.

Στις πιο απομακρυσμένες και αραιοκατοικημένες περιοχές της χώρας, ήταν οικονομικά ασύμφορη η ηλεκτροδότηση από τις μεγάλες εταιρείες. Έτσι, κατασκευάστηκαν μικρά εργοστάσια και μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ήταν από ιδιώτες ή δημοτικές κοινότητες.

ΑΗΣ – Ατμοηλεκτρικός Σταθμός, Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου, 1940

Πριν συνεχίσουν όμως οι ενέργειες επέκτασης, ήρθε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος…

Η «μάχη της Ηλεκτρικής»

Με την λήξη του πολέμου, στις 12 Οκτωβρίου 1944 κατέβηκε η γερμανική σημαία από την Ακρόπολη. Η γαλανόλευκη κυμάτιζε πάλι στους δρόμους και στα σπίτια και η Αθήνα ανάσαινε πάλι ελεύθερη. Όλος ο λαός πανηγύριζε την απελευθέρωση.

Η απελευθέρωση από τους Γερμανούς, 12 Οκτωβρίου 1944

Οι Γερμανοί όμως καθώς αποχωρούν, δεν παρέλειψαν να θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιο καταστροφής καίριων υποδομών της πρωτεύουσας. Έτσι, καθώς υποχωρούσαν ανατίναζαν ότι έβρισκαν μπροστά τους.

Τη νύχτα της Παρασκευής 13 Οκτωβρίου 1944, το τμήμα ανατινάξεων των Ες-Ες, ανατίναξε τις εγκαταστάσεις της Shell στο Πέραμα.

Έπειτα, κατευθύνθηκε αμέσως προς το Κερατσίνι, για να καταστρέψει το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής. Αυτό το εργοστάσιο τροφοδοτούσε με ρεύμα ολόκληρο το Λεκανοπέδιο Αττικής. Έτσι, η καταστροφή του θα δημιουργούσε χάος.

Οι συνέπειες από την καταστροφή του εργοστασίου θα ήταν ανυπολόγιστες. Η Αθήνα και ο Πειραιάς δεν θα είχαν ρεύμα. Τα εργοστάσια δεν θα δούλευαν, ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος και τα τραμ θα ακινητοποιούνταν και το λιμάνι θα υπολειτουργούσε. Στη συνέχεια θα προχωρούσαν και σε άλλες καταστροφές.

Στην Ηλεκτρική όμως, οι ναζί βρέθηκαν αντιμέτωποι με το 6ο Ανεξάρτητο Τμήμα του ΕΛΑΣ. Στρατιωτικός διοικητής ήταν ο Σωτήρης Κύβελος και καπετάνιος ο Νίκανδρος Κεπέσης. Μαζί με μια ομάδα ένοπλων εργαζόμενων της Ηλεκτρικής και πολλούς πολίτες, ακόμη και μικρά παιδιά, έγινε σκληρή μάχη.

Η αντίσταση κατά των Γερμανών στην Ηλεκτρική. 13 Οκτωβρίου 1944

Η νίκη των αγωνιστών μας έσωσε την Ηλεκτρική και εξασφάλισε τη συνέχιση της ηλεκτροδότησης στην  Αθήνα και τον Πειραιά. Τα σχέδια καταστροφής των ναζί ματαιώθηκαν και οι Γερμανοί στρατιώτες αιχμαλωτίστηκαν από τους νικητές.

Στη μάχη της Ηλεκτρικής τραυματίστηκαν οκτώ αγωνιστές κι έχασαν τη ζωή τους έντεκα ήρωες. Η κηδεία των νεκρών έγινε στον περίβολο του εργοστασίου, με παρουσία ένοπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ.

Η ίδρυση της ΔΕΗ

Το 1950, μετά από τον εμφύλιο, υπήρχαν στην Ελλάδα περίπου 400 εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το ηλεκτρικό ρεύμα παρέμενε πολύ ακριβό και συνέχιζε να παρέχεται με ωράριο και ξαφνικές διακοπές.

Η κατανομή της παραγωγής σε πολλές μικρές μονάδες, σε συνδυασμό με τα ακόμη πιο ακριβά εισαγόμενα καύσιμα, είχε ωθήσει την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος πάλι στα ύψη.

Πολλές φορές οι τιμές ήταν τριπλάσιες ή ακόμη και πενταπλάσιες, από αυτές που ίσχυαν στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Με αυτό τον τρόπο στην μεταπολεμική Ελλάδα το ηλεκτρικό ρεύμα παρέμενε ένα αγαθό πολυτελείας.

ΑΗΣ – Ν. ΦΑΛΗΡΟΥ, 1950

Αρχικός στόχος ήταν να εξαπλωθεί το ηλεκτρικό ρεύμα ομοιόμορφα σε όλη τη χώρα. Για να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά στη βιομηχανία, αλλά και την ύπαιθρο, μετά τον πόλεμο. Για αυτό όμως έπρεπε να υπάρξουν κάποιες προϋποθέσεις…

Όπως να αξιοποιηθούν οι εγχώριοι πλουτοπαραγωγικοί πόροι. Καθώς και να ενοποιηθεί η παραγωγή σε ένα και μόνο ενιαίο διασυνδεδεμένο δίκτυο ως μονοπώλιο. Για τον “σωστό έλεγχο” για το όφελος του λαού.

Τότε, τον Αύγουστο του 1950, με το σχέδιο Μάρσαλ, ιδρύθηκε η ΔΕΗ (Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού). Σκοπός της ήταν να λειτουργήσει “χάριν του δημοσίου συμφέροντος”. Για την χάραξη και εφαρμογή μιας εθνικής ενεργειακής πολιτικής.

Συνεργείο επισκευής rotor εναλλακτήρων, Ατμοηλεκτρικός Σταθμός Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου, 1950

Η ΔΕΗ, μέσα από την εντατική εκμετάλλευση των εγχώριων πόρων, θα έκανε το ηλεκτρικό ρεύμα κτήμα και δικαίωμα του κάθε Έλληνα πολίτη. Στη φθηνότερη δυνατή τιμή.

Τα πλούσια λιγνιτικά κοιτάσματα του ελληνικού υπεδάφους που είχαν εντοπισθεί άρχισαν να εξορύσσονται. Άρχισαν να χρησιμοποιούνται ως καύσιμη ύλη στις λιγνιτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής.

Εργοστάσιο ηλεκτρικού ρεύματος με λιγνίτη, Πτολεμαΐδα.

Παράλληλα, η επιχείρηση ξεκίνησε την αξιοποίηση της δύναμης των υδάτων, με την κατασκευή φραγμάτων και υδροηλεκτρικών σταθμών στα μεγάλα ποτάμια της χώρας.

Από το 1956 η ΔΕΗ άρχισε να εξαγοράζει όλες τις ιδιωτικές και δημοτικές επιχειρήσεις παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Ώστε να υπάρχει ένας ενιαίος κρατικός φορέας διαχείρισης προς όφελος των πολιτών.

Μέσα στα επόμενα 20 χρόνια, το ηλεκτρικό ρεύμα κατάφερε έτσι να φτάσει με επάρκεια σχεδόν σε κάθε άκρη της ελληνικής γης. Από τους πιο απόμακρους οικισμούς της ορεινής Ελλάδας μέχρι και τα μικρά ακριτικά νησιά της.

Η καταστροφική «εξέλιξη»

Όμως, οι αρχικές προθέσεις του σχεδίου “υπέρ του λαού” δεν τηρήθηκαν με την πάροδο των ετών. Η αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά της ΔΕΗ και η εσωτερική αισχροκέρδεια κυρίως κατά την δεκαετία του 1990-2000 οδήγησαν σταδιακά στις εξελίξεις του 2000.

Τότε, στις αρχές της δεκαετίας, εισήλθαν και πάλι οι εναλλακτικοί παραγωγοί και προμηθευτές ηλεκτρικού ρεύματος, σπάζοντας το μονοπώλιο 44ων ετών. Επιπλέον, η  αγορά της ενέργειας άρχισε πάλι και να αλλάζει, καθώς προστέθηκε και το φυσικό αέριο.

Έτσι, τα προβλήματα, η παγκοσμιοποίηση, η ελεύθερη αγορά και η Ευρωπαϊκή Ένωση, “ανάγκασαν” σταδιακά την ΔΕΗ στην απελευθέρωση της παραγωγής και παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και στην Ελλάδα. Παράλληλα το 2020 την ανάγκασαν και στην παύση όλων των λιγνιτικών εργοστασίων ενέργειας.

Το 2021 το ηλεκτρικό ρεύμα και βέβαια η τιμή του, ορίστηκε να καθορίζετε από το TTF. Ένα εικονικό σημείο διαπραγμάτευσης και συναλλαγών φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος στην Ολλανδία.

Η Ελληνική χονδρεμπορική αγορά αερίου, μέχρι τότε τιμολογούσε το φυσικό αέριο και το ρεύμα βάσει των τιμών των προϊόντων πετρελαίου.

Μέσα από το TTF όμως, οι τιμές φυσικού αερίου και ρεύματος στην Ελληνική χονδρεμπορική αγορά, εναρμονίστηκαν με την Ευρωπαϊκή αγορά. Η εναρμόνιση αυτή ήταν καταστροφική, κυρίως για τους πολίτες.

Έτσι, μετά το 2021 οι τιμές στην Ελλάδα αποκόπηκαν πλήρως από την τιμή του πετρελαίου και καθορίζονται εξολοκλήρου από την Ολλανδία και το TTF.

TTF: Τι είναι και ποιοι κερδίζουν από την ραγδαία αύξηση τιμών ενέργειας (+ video)

Φωτογραφίες: © Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ –  imerisia.gr – kathimerini.gr

Με πληροφορίες από wikipedia, heron, imerisia, ert