Διγλωσσία: τι είναι και τι ρόλο παίζει στην ανάπτυξη του παιδιού

Αμέτρητα παιδιά έχουν γεννηθεί από γονείς που μιλούν δύο διαφορετικές γλώσσες και μεγαλώνουν καταλαβαίνοντας μία γλώσσα αλλά απαντώντας σε μία άλλη. Σε πολλούς, η ικανότητα αυτή φαίνεται αξιοθαύμαστη. Άλλοι φοβούνται πως η διγλωσσία μπορεί να μπερδέψει το παιδί και να του προκαλέσει σύγχυση ή ακόμα και προβλήματα λόγου.

Ζητήσαμε από την ειδική παιδαγωγό, με εξειδίκευση σε θέματα διγλωσσίας, κ. Βασιλική Τενέντε να μας μιλήσει… καθαρά αναφορικά με τη διγλωσσία και το πώς αυτή μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του λόγου του παιδιού.

Τι είναι η διγλωσσία;
Στις μέρες μας ο όρος διγλωσσία χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά καθώς έχουμε όλο και μεγαλύτερη μίξη λαών. Δίγλωσσο, λοιπόν, είναι ένα παιδί που ανατρέφεται από τη γέννησή του και έως τα 5 του χρόνια με δύο γλώσσες. Μετά την κρίσιμη αυτή περίοδο, οποιαδήποτε προσπάθεια μύησης σε μια δεύτερη γλώσσα δε νοείται ως διγλωσσία αλλά ως απλή εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας. Οι γονείς του δίγλωσσου παιδιού έχουν διαφορετική μητρική γλώσσα και ο καθένας πρέπει να μιλάει στη γλώσσα του με το παιδί.

Σε πολλά μέρη του κόσμου είναι σύνηθες για τα παιδιά να εκτίθενται σε δύο ή και περισσότερες γλώσσες εκ γενετής, αλλά στην Ευρώπη αυτό είναι ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο. Κατά συνέπεια, το να μεγαλώνει κανείς με περισσότερες από μία γλώσσες θεωρείται συχνά κάτι το “ειδικό”. Γι αυτό το λόγο, η διγλωσσία πολλές φορές αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και παρανοήσεις. Αυτό οφείλεται κυρίως στην έλλειψη πληροφόρησης που υπάρχει σχετικά με τις δυνατότητες ενός δίγλωσσου παιδιού. Πολλές φορές το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, π.χ. το σχολείο ή οι φίλοι, ασκούν πίεση στα δίγλωσσα παιδία ώστε να μάθουν την κυρίαρχη γλώσσα καλύτερα για να αφομοιωθούν ευκολότερα στο περιβάλλον. Εδώ όμως υπάρχει ο κίνδυνος να ξεχάσουν τη γλώσσα της εθνοτικής τους ομάδας, κάτι το οποίο συνήθως έρχεται σε αντίθεση με τις επιθυμίες της οικογένειας που μπορεί να θέλει να διατηρήσει το παιδί την ιδιαίτερη πολιτιστική φυσιογνωμία του.

Μπορεί η διγλωσσία να δημιουργήσει προβλήματα λόγου;
Πολλοί γονείς φοβούνται πως η διγλωσσία μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα και διαταραχές λόγου. Καταρχήν, η διγλωσσία δεν προκαλεί προβλήματα ούτε σύγχυση στο παιδικό μυαλό. Οι διαταραχές και τα προβλήματα λόγου μπορεί να εμφανιστούν ανεξάρτητα με το αν το παιδί μεγαλώνει ως μονόγλωσσο ή δίγλωσσο. Σύμφωνα με έρευνες, ο λόγος και στις δύο κατηγορίες παιδιών και στα δίγλωσσα και στα μονόγλωσσα, εξελίσσεται με παρόμοιο ρυθμό. Αν, όμως, διαπιστωθεί στο παιδί γλωσσική ανωριμότητα η διγλωσσία θα πρέπει να αποθαρρύνεται γιατί ο στόχος σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να είναι η επαρκής κατάκτηση μίας γλώσσας . Θα πρέπει, δηλαδή, το παιδί να έχει την ευκαιρία να δώσει όλο το δυναμικό του στην καλύτερη κατάκτηση αυτής.

Δεν πρέπει, επίσης, να υπάρχει φόβος πως το παιδί δεν θα μάθει καλά τη γλώσσα της χώρας στην οποία κατοικεί, αφού αναπόφευκτα είναι η γλώσσα που ακούει περισσότερο και η πρώτη γλώσσα που θα διδαχτεί στο σχολείο.

Μπορεί ένα νήπιο να μιλήσει και στις δύο γλώσσες;
Πολλοί γονείς αγωνιούν αν τα παιδία μπερδεύονται ακούγοντας δύο γλώσσες γύρω τους. Τα παιδιά παρατηρούν γενικώς τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορεί οι άνθρωποι τριγύρω τους να μιλούν. Έτσι, ακόμη κι όταν ακούν μόνο μία γλώσσα, μαθαίνουν πολύ γρήγορα τις διαφορές μεταξύ ομιλίας αντρών και γυναικών, τις διαφορές μεταξύ του να είναι κανείς ευγενής ή αγενής, και ούτω καθεξής. Για τα παιδιά, λοιπόν, η δίγλωσση κατάσταση είναι απλώς σαν άλλη μία διαφορά στην ομιλία μεταξύ ανθρώπων!

Πώς πρέπει να λειτουργεί ο γονιός στη δίγλωσση οικογένεια;
Οι γονείς πρέπει να μιλούν στα παιδιά στη μητρική τους γλώσσα. Το να μάθει το παιδί να μιλά και τις δύο γλώσσες είναι κάτι που θα καταφέρει, θέλει μόνο σωστή χρήση από τους γονείς. Αυτό που πρέπει να έχουν οι γονείς στο μυαλό τους είναι πως δεν “διδάσκουν” τα παιδιά να μιλάνε, όπως δεν τα διδάσκουν να περπατάνε ή να χαμογελάνε. Το πιο σημαντικό πράγμα στην γλωσσική ανάπτυξη είναι η έκθεση και η ανάγκη. Αν τα παιδιά, λοιπόν, εκτίθενται σε μία γλώσσα σε μία πληθώρα καταστάσεων από την στιγμή της γέννησής τους, και αν αισθανθούν ότι χρειάζονται την γλώσσα για να επικοινωνήσουν με τον κόσμο τριγύρω τους, θα την μάθουν. Αν εκτεθούν σε δύο γλώσσες σε διάφορες συνθήκες και με διαφορετικούς ανθρώπους από την μέρα που γεννηθούν, και αν χρειάζονται και τις δύο γλώσσες για να επικοινωνήσουν με τους ανθρώπους τριγύρω τους, θα τις μάθουν και τις δύο.

Οι γονείς μπορούν να μιλούν μεταξύ τους σε όποια γλώσσα θέλουν, αρκεί αυτή να είναι μία συγκεκριμένη π.χ. στα αγγλικά. Όταν απευθύνονται στο παιδί θα πρέπει ο καθένας να χρησιμοποιεί τη δική του μητρική γλώσσα συστηματικά και όχι όποτε το επιθυμούν. Έτσι το παιδί θα μάθει να συνδέει εύκολα την κάθε γλώσσα με τον κάθε γονιό. Ο γονέας που θα μιλά στο παιδί τη συγκεκριμένη γλώσσα θα πρέπει, όμως, να την μιλάει άπταιστα και όχι «σπαστά», αλλιώς θα δημιουργηθεί σύγχυση και γλωσσική ανεπάρκεια στο παιδί.

Τι οφέλη μπορεί να έχουν τα παιδιά που μεγαλώνουν μιλώντας δύο γλώσσες;
Το παιδί χρειάζεται να καταλάβει πως το να εκφράζεται σε δύο γλώσσες είναι μια σπουδαία επίδοση και κάτι για το οποίο θα πρέπει να είναι περήφανο. Η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι η διγλωσσία είναι ευεργετική για την ανάπτυξη των παιδιών και κατ’ επέκταση για το μέλλον τους. Τα παιδιά που εκτίθενται σε πολλές γλώσσες έρχονται σε επαφή με άλλες κουλτούρες, ανθρώπους και απόψεις. Επίσης, τείνουν να είναι καλύτερα από τα μονόγλωσσα παιδιά στο να ασχολούνται ταυτόχρονα με διαφορετικά έργα, εστιάζοντας κατάλληλα την προσοχή τους σε αυτά με τα οποία καταπιάνονται. Συνήθως τα δίγλωσσα παιδιά αναπτύσσουν πιο γρήγορα τις αναγνωστικές τους ικανότητες, και γενικά τους είναι ευκολότερο να μάθουν ξένες γλώσσες. Η διγλωσσία λοιπόν δίνει στα παιδιά πολλά περισσότερα από δύο γλώσσες.

Πηγή:mama365