12 σημαντικές απαντήσεις για τον Covid-19 και το εμβόλιο

Η Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος Μαρία Ψιλούτσικου, μας δίνει 12 σημαντικές απαντήσεις για τον Covid-19 και το εμβόλιο. Μέσα από ερωτήσεις εφ όλης της ύλης, μας εξηγεί συνοπτικά κάποια βασικά πράγματα που θέλουμε όλοι να γνωρίζουμε.

Έπειτα από σχεδόν ένα έτος εμφάνισης του νέου κορωνοϊού, υπάρχει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα σχετικά με τον ιό. Με λίγα λόγια, τι είναι τελικά ο Covid-19;

Μ. Ψιλούτσικου: Η COVID-19 είναι η νόσος που σχετίζεται με το νέο ιό SARS-CoV-2.

O  SARS-CoV-2 (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronovirus-2) είναι το όνομα που δόθηκε στον νέο ιό το 2019. Ανήκει στην ομάδα των κορωνοϊών, οι οποίοι βρίσκονται στα ζώα, συχνά όμως μολύνουν και τον άνθρωπο. Σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα παρόμοια με του κοινού κρυολογήματος. Όπως με τον ιό MERS και τον ιό SARS-CoV-1, που μεταδίδονται από τις καμήλες και τη μοσχογαλή αντίστοιχα στον άνθρωπο, έτσι και ο νέος ιός μεταδόθηκε από τη νυχτερίδα, που ήταν ο ξενιστής του ιού, στον άνθρωπο. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η υψηλή μεταδοτικότητά του και για το λόγο αυτό, μιλούσαμε από την αρχή για πανδημία.

Έχουν παρατηρηθεί μεταλλάξεις του ιού. Πόσο επικίνδυνοι είναι οι νέοι τύποι και ποια είναι η συμπεριφορά τους;

Ένα από τα χαρακτηριστικά όλων των ιών είναι η ικανότητα μετάλλαξης, δηλ. μπορούν να αλλάζουν στοιχεία το γενετικού τους κώδικα, που καθορίζουν κάποια χαρακτηριστικά τους. Υπάρχουν π.χ. χιλιάδες μεταλλάξεις του ιού της γρίπης κάθε χρόνο.

Από την εμφάνιση του νέου ιού, μέχρι σήμερα, έχουν παρατηρηθεί αρκετές μεταλλάξεις (πχ η D614G, παρατηρήθηκε στην Ευρώπη το Φεβρουάριο). Η νέα μετάλλαξη, για την οποία συζητούν όλοι τις τελευταίες ημέρες, εμφανίστηκε στη Μ. Βρετανία και αφορά την δυνατότητα μετάδοσής του, που γίνεται ακόμα μεγαλύτερη. Για την ώρα, δεν υπάρχουν στοιχεία που να κάνουν τους επιστήμονες να ανησυχούν, ούτε υπάρχουν δεδομένα για το αν επηρεάζεται η δράση του νέου εμβολίου. Ο μόνος κίνδυνος, στην περίπτωση που το νέο στέλεχος μεταδίδεται πιο εύκολα, είναι η συμφόρηση των συστημάτων υγείας.

Μπορούμε να πούμε πλέον ακριβός ποια είναι τα κύριά συμπτώματά και πότε πρέπει να θορυβηθούμε;

Τα συμπτώματα, όπως είπα και παραπάνω, μπορεί να μοιάζουν με του κοινού κρυολογήματος. Πυρετός, βήχας, κόπωση, δύσπνοια, ανοσμία, πόνος στους μυς και τις αρθρώσεις, πονοκέφαλος και διάρροιες. Λιγότερο συχνά άλλα συμπτώματα είναι π.χ. ρινική συμφόρηση, ναυτία, έμετος. Η ανοσμία (στην οποία δόθηκε τόσο μεγάλη σημασία) δεν είναι τόσο συχνό και σταθερό σύμπτωμα (35%). Επίσης, πολλά άτομα υπάρχει πιθανότητα  να είναι ασυμπτωματικά, ωστόσο μπορούν να μεταδίδουν τον ιό στο περιβάλλον τους. Η μετάδοση του ιού μπορεί να γίνεται 24 ώρες πριν εκδηλωθούν τα συμπτώματα και έως και 3 μέρες μετά την υποχώρησή τους. Και αυτό θα πρέπει να προσέχουμε!

Νομίζοντας ότι είμαστε υγιείς, μπορεί να γίνουμε η αιτία να αρρωστήσουν και να κινδυνέψουν όσοι έρχονται σε επαφή μαζί μας.

Πρέπει να θορυβηθούμε όταν ανήκουμε σε μια από τις ευπαθείς ομάδες και έχουμε συμπτώματα, ή ακόμα κι αν δεν ανήκουμε, όταν τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο από 7 ημέρες. Αν έχουμε υψηλό πυρετό (> 38,5 που δεν υποχωρεί με τα συνηθισμένα αντιπυρετικά), αν αισθανόμαστε δύσπνοια και έχουν πέσει τα επίπεδα του οξυγόνου στο αίμα.

Σε κάθε περίπτωση συμβουλευόμαστε γιατρό και κρατάμε καθημερινή τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του.

Η μετάδοσή του γιατί θεωρείτε πιο επικίνδυνη τις βραδινές ώρες; Το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι πιο ευάλωτο τότε;

Ο ιός βρίσκεται στα αεροσταγονίδια που προέρχονται από το αναπνευστικό των μολυσμένων ατόμων. Αυτά, με την ομιλία, το βήχα, το φτάρνισμα ή το τραγούδι, εκτοξεύονται μακριά και μπορεί να τα εισπνεύσουμε όταν βρισκόμαστε κοντά σε μολυσμένο άτομο.

Για το λόγο αυτό πρέπει να διατηρούμε αποστάσεις μεταξύ μας και να προστατεύουμε με μάσκα μύτη και στόμα.

Το βράδυ, όταν οι νεότερες ηλικίες κυρίως διασκεδάζουν και χαλαρώνουν, μπορεί να μην είναι τόσο προσεκτικοί με την τήρηση των μέτρων. Κατεβάζουν τη μάσκα για να πιούν ή να καπνίσουν, πλησιάζουν πιο κοντά ο ένας τον άλλον για να ακούσουν μέσα στη μουσική του κλειστού χώρου. Φωνάζουν, τραγουδούν και γελούν δυνατά,  χωρίς να έχουν την προσοχή τους στην τήρηση των αποστάσεων κτλ.

Από την άλλη, τις βραδινές ώρες οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες και η υγρασία εντονότερη. Αυτές είναι συνθήκες που ευνοούν την ευκολότερη μετάδοση του ιού, ακόμα και αν δεν συνωστιζόμαστε σε κλειστό χώρο.

Όσο για το ανοσοποιητικό μας σύστημα, ένας καλός και επαρκής ύπνος, βοηθά την καλή του λειτουργία, όπως και του οργανισμού μας γενικότερα. Άρα, όταν ξενυχτάμε μειώνονται οι φυσικές μας άμυνες.

Για ποιόν λόγο υπάρχει διαφορά μετάδοσης στις ηλικίες;

Για το λόγο που ανέφερα παραπάνω. Τα νεότερα άτομα συγχρωτίζονται περισσότερο, είναι περισσότερο ενεργητικά για επαγγελματικούς και κοινωνικούς λόγους. Ο 30αρης για παράδειγμα που εργάζεται σε μια εταιρεία courier, ή η

27χρονη που δουλεύει σαν πωλήτρια. Από το πρωί έρχονται σε επαφή με δεκάδες άτομα λόγω επαγγέλματος και κουράζονται περισσότερο. Το βράδυ, για να χαλαρώσουν (άρα δεν θα προσέξουν τόσο), θα βγουν για να πιούν το ποτό τους και θα είναι αρκετά κοντά με άλλα άτομα. Έχουν κουραστεί περισσότερο (άρα ένα τέτοιο άτομο δεν έχει αρκετά καλό ανοσοποιητικό σύστημα και έτσι κινδυνεύει να κολλήσει πιο εύκολα.

Ο ίδιος μπορεί να εκδηλώσει μια ήπια νόσο, θα γίνει όμως η αιτία να κινδυνέψει ο πατέρας με το αναπνευστικό πρόβλημα, η μητέρα με το διαβήτη ή ο παχύσαρκος αδερφός του. Άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες και ζουν στο ίδιο σπίτι. Ένα άτομο μεγαλύτερής ηλικίας, με προβλήματα υγείας, που είναι συνταξιούχος και έχει περιορισμένο κύκλο επαφών δεν κινδυνεύει τόσο.

Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι ο νέος άνθρωπος πρέπει να σταματήσει τη ζωή του. Απλά για ένα μικρό διάστημα, θα πρέπει να περιορίσει τον κύκλο επαφών και δραστηριοτήτων του, παίρνοντας κάποια απαραίτητα μέτρα για να προστατέψει αυτούς που αγαπά.

Ο Covid-19 είναι ένας ιός που προσβάλει μόνο το αναπνευστικό σύστημα ή και άλλα ζωτικά όργανα του σώματος;

Η νόσος Covid-19 είναι νόσος του αναπνευστικού. Όμως μπορεί να προσβάλει και άλλα όργανα. Αυτό δεν αποτελεί ικανότητα μόνο του SARS-CoV-2. Και άλλοι ιοί μπορεί να προσβάλλουν άλλα όργανα. Ήδη είπαμε ότι μπορεί να έχει σύμπτωμα τη διάρροια, άρα μπορεί να προσβάλει το έντερο. Μπορεί να έχουμε επιπλοκές από την καρδιά, το νευρικό σύστημα, τον εγκέφαλο και τα αγγεία. Η νόσος Covid-19 αποτελεί μια θρομβογόνο κατάσταση.

Πότε πρέπει να απευθυνθούμε σε έναν/μία πνευμονολόγο;

Θα πρέπει να ζητήσουμε τη συμβουλή του πνευμονολόγου όταν εμφανίσουμε οποιοδήποτε από τα συμπτώματα που αναφέραμε παραπάνω. Ειδικά αν πάσχουμε από οποιοδήποτε νόσημα του αναπνευστικού, είτε ανήκουμε σε κάποια από τις υπόλοιπες ευπαθείς ομάδες. Επιβαρυντικός παράγοντας είναι και η ηλικία μεγαλύτερη των 65 ετών.

Επίσης, αν σε τυχαίο έλεγχο, διαπιστωθεί ότι έχουμε θετικό τεστ ( μοριακό ή rapid) για SARS-CoV-2, ακόμα κι αν δεν έχουμε συμπτώματα.

Η προστασία με μια μάσκα είναι αρκετή τελικά; Τι πρέπει να προσέχουμε και γιατί;

Όταν καλύπτουμε την είσοδο των αεροφόρων οδών μας, δηλαδή μύτη και στόμα, μειώνεται ο κίνδυνος, να εισέρθουν αεροσταγονίδια μολυσμένα με ιό. Αυτό φυσικά ισχύει εφόσον φοράμε τη μάσκα με ΣΩΣΤΟ ΤΡΟΠΟ.

• Φροντίζουμε να καλύπτει καλά ΣΤΟΜΑ ΚΑΙ ΜΥΤΗ, να έχει καλή εφαρμογή στα πλάγια και να μην πέφτει.
• Από τη στιγμή που θα τη βάλουμε με καθαρά χέρια, δεν την ακουμπάμε ξανά και δεν την ανεβοκατεβάζουμε για κανένα λόγο.
• Την βγάζουμε με καθαρά χέρια κρατώντας από τα πλαϊνά λάστιχα και την πετάμε στα απορρίμματα.
• Ξαναπλένουμε πάντα τα χέρια.
• Δεν την χρησιμοποιούμε ξανά.

Η μάσκα είναι ένας τρόπος προστασίας, αρκεί να χρησιμοποιείται σωστά.

Όμως παρόλα αυτά δεν μας εξασφαλίζει…

Το σημαντικότερο είναι, και δυστυχώς δεν το βλέπουμε, να εφαρμόζετε σωστά η τήρηση των αποστάσεων.

• Δυο μέτρα μεταξύ μας και ο περιορισμός των επαφών μας για το διάστημα που απαιτείται.

Επίσης πρέπει να πλένουμε συχνά τα χέρια μας, διότι (σπανιότερα) μπορεί να μεταδοθεί και μέσω μολυσμένων επιφανειών.

• Στους επαγγελματικούς χώρους επιβάλετε συχνός καθαρισμός των επιφανειών.

Τι ποσοστό θνησιμότητας έχει ο ιός και από ποια αιτία καταλήγουν οι ασθενείς τελικά;

Μέχρι της 24/12/2020, είχαν καταγραφεί 1.730.663 θάνατοι παγκοσμίως και 4.402 στην Ελλάδα λόγω του SARS-CoV-2.

Οι ασθενείς καταλήγουν λόγω αναπνευστικής ανεπάρκειας ή από επιπλοκές που συμβαίνουν στο έδαφος της λοίμωξης από τον ιό SARS-CoV-2.

Τα εμβόλια που κυκλοφορούν είναι η θεραπεία, η προστασία ή η πρόληψη; 

Φάρμακο που να σκοτώνει τον ιό δεν υπάρχει. Άρα δεν υπάρχει θεραπεία.

Κάνοντας το εμβόλιο, δίνεται η εντολή στον οργανισμό μας να παράγει μια από τις πρωτεΐνες που βρίσκονται στην επιφάνειά του. Αυτή, αμέσως, από τα αμυντικά μας κύτταρα αναγνωρίζεται ως αντιγόνο και παράγονται από αυτά, τα αντίστοιχα αντισώματα. Έτσι έχουμε αντισώματα για τον συγκεκριμένο ιό στο σώμα μας. Οπότε, σε περίπτωση που μολυνθούμε από αυτόν, δεν θα νοσήσουμε ή θα νοσήσουμε ελαφρά. Με τον εμβολιασμό, έχει πάρει οδηγίες δηλαδή ο οργανισμός μας να έχει άμυνες. Έχουμε αποκτήσει δηλαδή ανοσία. Με τον τρόπο αυτό δεν θα τον μεταδώσουμε κιόλας.

Άρα, με τον εμβολιασμό προστατεύουμε τον εαυτό μας και τους άλλους και προλαμβάνουμε τον κύκλο μετάδοσης.

Ο εμβολιασμός είναι ασφαλής; Έχουν γίνει οι κατάλληλοι έλεγχοι των εμβολίων, τον προβλεπόμενο χρόνο; 

Πριν κυκλοφορήσει οποιοδήποτε φαρμακευτικό σκεύασμα υπόκειται σε διάφορα στάδια δοκιμών. Εφόσον υπάρχουν αρκετά στοιχεία για την ασφάλειά του, περνά από το τελευταίο στάδιο, χορηγείται δηλαδή σε εθελοντές. Μάλιστα, οι μισοί από αυτούς παίρνουν το πραγματικό φάρμακο και οι άλλοι μισοί το εικονικό φάρμακο (placebo). Τα στοιχεία συλλέγονται και συγκρίνονται. Μόνο εφόσον αυτά είναι πανομοιότυπα, οι μελέτες υποβάλλονται στη ρυθμιστική αρχή κάθε κυβέρνησης και δίνεται έγκριση για την κυκλοφορία του. Για κανένα λόγο δεν μπορεί να παρακαμφθεί κάποιο από τα στάδια ελέγχου της ασφάλειας, όσο επιτακτική και αν είναι η ανάγκη για το εμβόλιο. Το εμβόλιο που κυκλοφορεί στην ΕΕ, έχει περάσει αυτά τα στάδια δοκιμών. Το ίδιο θα συμβεί και με τα εμβόλια όλων των εταιριών που είναι υπό έγκριση.

Θεωρείτε πως πρέπει να εμβολιαστούν όλοι και για ποιο λόγο;

Ανοσία αποκτούμε όταν έχουμε αντισώματα εναντίον ενός παθογόνου παράγοντα. Αυτό γίνεται είτε αν νοσήσουμε, είτε όταν εμβολιαστούμε. Για να πετύχουμε λοιπόν την ανοσία της αγέλης, θα πρέπει να εμβολιαστούμε. Με τον τρόπο αυτό θα σταματήσει να μεταδίδεται ο ιός. Ποιο ποσοστό του πληθυσμού πρέπει να εμβολιαστεί για να πέτυχουμε ανοσία της αγέλης; Εξαρτάται από το βαθμό μεταδοτικότητας του κάθε ιού. Για την ιλαρά π.χ. που μεταδίδεται πολύ εύκολα, αυτό υπολογίζεται στο 95%. Για τον SARS-CoV-2, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, δεν είναι σίγουρο το ποσοστό αυτό. Μόνο έτσι θα προστατεύσουμε τον εαυτό μας, τους αγαπημένους μας και τη δημόσια υγεία.

Τα εμβόλια, από την ανακάλυψή τους, έχουν εξασφαλίσει εκατομμύρια ανθρώπινων ζωών και έχουν σώσει την ανθρωπότητα από μεγάλες μάστιγε. Όπως αυτές της πολιομυελίτιδας, της ευλογιάς, του κοκίτη της φυματίωσης και τόσες άλλες…

Αν ζούσαμε σε παλαιότερες εποχές, με επιφύλαξη θα παρακολουθούσαμε το γιατρό να εμβολιάζει το παιδί μας με το εμβόλιο της ευλογιάς. Αλλά δεν είναι θαύμα, επίτευγμα της επιστήμης είναι ότι η ευλογιά έχει εξαλειφθεί σαν νόσημα από τον πλανήτη!

Το ίδιο ελπίζουμε και για την covid-19! Θα πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στην επιστήμη!

Μέχρι στιγμής είναι ο μόνος τρόπος για να βγούμε από τον κύκλο της πανδημίας, των lockdown, του φόβου και των απαγορεύσεων. Για να μπορέσουμε να  ξεπαγώσουμε το χρόνο, να δουλέψουμε, να αγκαλιαστούμε και να γυρίσουμε στην κανονικότητα της ζωής μας.

Εύχομαι σε όλους μια καλύτερη καινούργια χρονιά, με υγεία!