Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης και το «ΒΑΟ, ΓΑΟ, ΔΑΟ»

Αυτή τη φορά σκεφτήκαμε να αναφερθούμε σε ένα ξεχωριστό και ιδιαίτερο πρόσωπο που έζησε στις αρχές του περασμένου αιώνα!

Για την εποχή του ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητο, πάρα πολύ προχωρημένο και εντυπωσιακά προχωρημένο…

Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης (1888 – 1944) ήταν ποιητής του μεσοπολέμου. Καλλιεργημένος άνθρωπος, από ευκατάστατη οικογένεια, αντικομφορμιστής, με πολλές ιδιαιτερότητες και ένας από τα πιο ανήσυχα και ριζοσπαστικά πνεύματα της εποχής του.

Είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεορομαντικής και νεοσυμβολιστικής ποίησης, ο οποίος έζησε και δημιούργησε μέσα σε μια περίοδο γεμάτη από συνταρακτικά για την ιστορία της Ελλάδας γεγονότα.

Μία ιδιόμορφη ποιητική φιγούρα του μεσοπολέμου και ίσως ο μοναδικός στην Ελλάδα που θα μπορούσε να σκεφτεί να δημιουργήσει ένα ποίημα με στίχους από ανύπαρκτες λέξεις όπως το…  
«Ζινώντας αποβίδονο σαβίνι
κι απονιβώντας ερομιδαλιό,
κουμάνισα το βίρο τού λαβίνι
με σάβαλο γιδένι τού θαλιό»!

Για το οποίο βέβαια έμεινε και στην ιστορία!!!

Ο νους του ήταν τόσο προχωρημένος ώστε να συλλάβει το ποίημα «Βάο, Γάο, Δάο». Ένα εκκεντρικό σονέτο πρωτοπόρος του Γαλλικού κινήματος του Λετρισμού, που πρωτοδημοσιεύτηκε στα «Θεσσαλικά Γράμματα» το 1938, ως μέρος μιας επιστολής του ποιητή προς τον συγγραφέα και ακαδημαϊκό Πέτρο Χάρη.

Στην επιστολή του έγραφε προς τον ακαδημαϊκό:
«Μελετώντας, άρρωστος, αυτές τις μέρες, τη φιλοσοφία του Σουρρεαλισμού, που, λογικά, καταργεί τη λογική, σκέφτηκα τούτο: Αφού, καλά ή κακά, φτάσαμε στο σημείο, λυτρωμένοι από το ζυγό του ειρμού, στις σημερινές ποιητικές συνθέσεις μας, να ζητήσουμε την έμπνευση στην ίδια της πηγή, που ήταν πάντα, έμμεσα, το υποσυνείδητο, γιατί τάχα να μην κάνουμε ακόμα ένα βήμα, – το τελευταίο ίσως δυνατό προς την κατεύθυνση αυτή, και να λυτρωθούμε κι’ από τη συμβατικότητα της γλώσσας; Κάθε γλώσσας!»

Σε συνέχεια του δημοσιεύματος, ακολούθησε και ο παρακάτω μικρός διάλογος:
«Ν.Λ. – Πώς σου φαίνεται;
Π. Χ. – Ασφαλώς αντάξιό μου! Από τώρα βλέπω τον εαυτό μου πρωτοπόρο κι’ αρχηγό σχολής!»

Είναι βέβαια άξιο να σημειωθεί πως το ποίημα αυτό ενώ προηγήθηκε χρονολογικά του Λετρισμού*, δημιουργήθηκε σύμφωνα με την αργότερα τεχνοτροπία του. Δηλαδή εξαιρουμένων των άρθρων, συνδέσμων και προθέσεων, δεν περιέχει συμβατικές λέξεις αλλά φανταστικές, δημιουργημένες από τον ίδιο τον ποιητή, οι οποίες είναι συγχρόνως άσημες (δε σημαίνουν τίποτα), και πολύσημες (ο καθένας μπορεί να τις ερμηνεύσει με το δικό του τρόπο και να δώσει το δικό του περιεχόμενο και νόημα σε αυτές).

* Ο Λετρισμός ήταν ένα Γαλλικό Αβάν-γκαρντ κίνημα, που σχηματίστηκε και επικράτησε στο Παρίσι κάποια χρόνια αργότερα, από το 1940 έως το 1945. Οι Λετριστές παρήγαγαν θεωρίες που επηρέασαν διάφορους κοινωνικούς, καλλιτεχνικούς και πολιτισμικούς τομείς, από την ποίηση και τον κινηματογράφο έως τη ζωγραφική και την πολιτική θεωρία.

Ποιος ήταν ο Ναπολέων Λαπαθιώτης; (31 Οκτωβρίου 1888 – 7 Ιανουαρίου 1944)

Γεννήθηκε στην πλατεία Αγίων Θεοδώρων στην Αθήνα, στις 31 Οκτωβρίου 1888. Ο πατέρας του Λεωνίδας Λαπαθιώτης, κυπριακής καταγωγής, ήταν μαθηματικός και ανώτατος στρατιωτικός. Διετέλεσε βουλευτής και υπουργός στρατιωτικών. Η μητέρα του, Βασιλική Παπαδοπούλου, ήταν ανιψιά του Χαρίλαου Τρικούπη. Ο Λαπαθιώτης άρχισε να γράφει ποιήματα από παιδί και ένα πρωτόλειο έμμετρο δράμα του εκδόθηκε με φροντίδα του πατέρα του.

Στα γράμματα εμφανίστηκε επίσημα το 1905, σε ηλικία 17 ετών, στο περιοδικό «Νουμάς». Στα 19 του με άλλους εννέα νεαρούς λογοτέχνες ίδρυσαν το περιοδικό «Ηγησώ».

Σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά ποτέ δεν άσκησε το επάγγελμα. Το φθινόπωρο του 1916, εγκαταστάθηκε μαζί με τον πατέρα του στη Θεσσαλονίκη, όπου  προσχώρησαν στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας του Ελευθέριου Βενιζέλου. Τότε συνόδεψε τον πατέρα του στην Αίγυπτο για στρατολόγηση εθελοντών και γνώρισε τον Κωνσταντίνο Καβάφη.

Από τη δεκαετία του ‘20 και μετά ήρθε σε επαφή με το κομμουνιστικό κίνημα και ενστερνίστηκε τον κομμουνισμό.

Από το 1932 αρθρογραφούσε σε αριστερό περιοδικό και το 1943, σύμφωνα με καταθέσεις, συνδέθηκε στενά με τους αντάρτες του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού.

Το πατρικό του, ένα διώροφο νεοκλασικό αρχοντικό στα Εξάρχεια, κάτω από το λόφο του Στρέφη υπάρχει ακόμη.

Εκεί έζησε πάνω από 40 χρόνια, έγραψε το μεγαλύτερο μέρος του ποιητικού του έργου και αυτοκτόνησε, φτωχός και καταπονημένος από τα ναρκωτικά στις 7 Ιανουαρίου 1944, με το περίστροφο του πατέρα του. Ο πατέρας του πέθανε το 1942 στις αρχές της γερμανικής Κατοχής, ενώ τέσσερα χρόνια πριν, το 1938, είχε πεθάνει και η μητέρα του. Ο ποιητής μετά το χαμό και των δύο ένιωσε ορφανός ηθικά και οικονομικά απροστάτευτος. Γιατί παρά τον ελευθεριάζοντα τρόπο διαβίωσής του, την ευφυΐα του, το ταλέντο του, τις σπουδές και τη γλωσσομάθειά του, ο Λαπαθιώτης δεν κατάφερε ποτέ να ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς του.

Η κηδεία του έγινε με έρανο των φίλων του.

Εκτός από ποιήματα, έγραψε πάνω από 100 πεζογραφήματα, πολλές δεκάδες διηγήματα, καθώς και επιφυλλίδες και κριτικά και αισθητικά κείμενα. Το έργο του βρίσκεται σκορπισμένο σε περιοδικά και εφημερίδες. Η μοναδική του ποιητική συλλογή δημοσιεύτηκε το 1939, ενώ μετά το θάνατό του, ο Άρης Δικταίος εξέδωσε, το 1964, τα ποιήματά του.

Η κινηματογραφική ταινία «Μετέωρο και σκιά» (1985), σε σκηνοθεσία του Τάκη Σπετσιώτη, με ηθοποιούς όπως οι Τάκης Μόσχος, Γιώργος Κέντρος, Μιχαήλ Μαρμαρινός και Γιάννης Ζαβραδινός, βασίζεται στη ζωή του και απέσπασε το Βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1985.

Η ταινία βασίζεται στη βιογραφία του ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, όπου παρουσιάζεται το πορτρέτο ενός γόνου αριστοκρατικής οικογένειας, ο οποίος προκάλεσε την κοινωνία της εποχής του με την ομοφυλοφιλία του, τις κομμουνιστικές πεποιθήσεις του και γενικά τις αντισυμβατικές και ενίοτε ακραίες επιλογές του.

Κάντε μας like στο Facebook και στο Instagram για να μαθαίνετε όλα τα νέα και τις δημοσιεύσεις μας!