Ζήλια: εκμεταλλεύσου ένα στερεοτυπικά αρνητικό ένστικτο

Ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα για πολλούς ανθρώπους, άρρηκτα συνδεδεμένο με τις στενές σχέσεις είναι αυτό της ζήλιας. Η ζήλια ενέχει αρνητικές σκέψεις και συνοδεύεται από συναισθήματα ανασφάλειας, ανικανότητας, απειλής, ανεπάρκειας, δυσαρέσκειας, θυμού και άγχους. Η εξελικτική ψυχολογία δείχνει ότι η ζήλια είναι ένα αρχέγονο ένστικτο για αναπαραγωγικούς σκοπούς (προστασία σχέσης για προστασία απογόνων).
Έτσι όταν κάποιος τρίτος απειλεί τη σχέση, η ζήλια είναι μια από τις πρώτες κινήσεις αντεπίθεσης.

Αναπτυξιακά, η ζήλια εμφανίζεται σε μικρές ηλικίες για διάφορους λόγους, όπως αδερφική αντιπαλότητα (π.χ. καλοί βαθμοί, διεκδίκηση της αγάπης των γονιών) ή γέννηση αδερφού (φόβος αντικατάστασης). Επίσης, ψυχοδυναμικά, η ζήλια εμφανίζεται όταν το αγόρι θέλει να πάρει τη θέση του πατερά του και το κορίτσι της μητέρας του (Οιδιπόδειο σύμπλεγμα και σύμπλεγμα της Ηλέκτρας, αντίστοιχα). Ζήλια επίσης μπορεί να παρατηρηθεί και μεταξύ φίλων (γνωστή ως πλατωνική ζήλια) που ως ένα βαθμό συνάδει με την ρομαντική ζήλια, ως προς τον φόβο αντικατάστασης, ανταγωνισμό, σύγκριση με κάποιο άλλο άτομο ή σε φιλίες του ίδιου φύλου αν επιθυμούν το ίδιο άτομο.  

Οι άνδρες και οι γυναίκες εκδηλώνουν τη ζήλια τους διαφορετικά. Οι άνδρες τείνουν να επικεντρώνονται στην σεξουαλική απιστία της συντρόφου τους, ενώ οι γυναίκες στην συναισθηματική απιστία.

Η επιχειρηματολογία αυτής της τοποθέτησης βασίζεται στην εξελικτική ψυχολογία, όπου οι άνδρες επενδύουν στην γυναίκα ως μέσο αναπαραγωγής και πολλαπλασιασμού των γονιδίων τους (και όχι κάποιου άλλου), ενώ οι γυναίκες με την συναισθηματική αγάπη του άνδρα επενδύουν στην προστασία των ίδιων και των απογόνων τους.

Μπορεί να φαίνεται ότι οι γυναίκες ζηλεύουν περισσότερο από τους άνδρες αλλά δεν είναι έτσι. Και τα δυο φύλα ζηλεύουν στα ίδια επίπεδα, καθώς έχουν να χάσουν ή να κερδίσουν τα ίδια σε μια σχέση. Αυτό που διαχωρίζει τα φύλα δεν είναι η ποσότητα της ζήλειας αλλά η διαφορετικότητα στον τρόπο αντίδρασής τους, καθώς επίσης και ότι για τα συναισθήματα ζήλιας οι γυναίκες θα κατηγορήσουν τον εαυτό τους ενώ οι άνδρες τους άλλους. Οι άνδρες και οι γυναίκες ζηλεύουν διαφορετικά. Η ζήλια μεταξύ άλλων είναι ένας τρόπος άσκησης ελέγχου σε μια σχέση που και οι δυο θέλουν να έχουν.

Οι άνδρες αντιδρούν περισσότερο στην σεξουαλική απιστία ενώ οι γυναίκες στην συναισθηματική. Οι άνδρες τείνουν να είναι πιο επιθετικοί ενώ οι γυναίκες πιο συναισθηματικά φορτισμένες. Οι άνδρες αντιδρούν στην  διεκδίκηση της συντρόφου τους από κάποιον άλλο ενώ η γυναίκες αντιδρούν στην έλλειψη προστασίας γι’ αυτές και τα παιδιά τους.

Το σημαντικό θέμα είναι να γίνει διάκριση μεταξύ των πραγματικών απειλών για τη σχέση μας και των δικών μας φόβων και συνεπώς φανταστικών απειλών. Κάθε σκέψη ζήλιας είναι καλό να εξωτερικεύεται, με την μορφή διαλόγου.

Μολονότι η ζήλια είναι ένα προστατευτικό ένστικτο, η ενστικτώδης συμπεριφορά μας δεν οδηγεί πάντα στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Ένας εσωτερικός στοχασμός είναι χρήσιμος για να βρούμε τις ρίζες της. Η εξέταση της αυτοπεποίθησής και της αυτοεκτίμησής μας, η υγιείς κατανόηση των συναισθημάτων μας και η επικοινωνία τους, η χρήση της ζήλιας ως δασκάλα (τι προσπαθεί να μας μάθει) και η εκτίμηση των πεποιθήσεών μας που προκαλούν ζήλια, είναι μια καλή αρχή διαχείρισης της ζήλιας μας, η οποία μπορεί να μας οδηγήσει σε προσωπική ανάπτυξη.

Editor: www.e-psychology.gr